Türkiye’de Kadın Genital Kanserlerinin İnsidansları

DÜN­YA­DA VE TÜR­Kİ­YE’DE KAN­SER

Kan­ser hem dün­ya­da hem de ül­ke­miz­de %22’lik oran ile kar­di­yo­vas­kü­ler has­ta­lık­lar­dan son­ra ikin­ci ölüm ne­de­ni­dir. As­lın­da son yıl­la­rın ve­ri­le­ri­ne ba­kın­ca kan­se­ri bir top­lum sağ­lı­ğı prob­le­mi ola­rak gör­mek hiç de yan­lış ol­ma­ya­cak­tır. Özel­lik­le or­ta­ya çı­kı­şı­nın ön­le­ne­bil­di­ği, ta­ra­ma­lar­la ölü­mün yok edi­le­bil­di­ği ve er­ken te­da­vi­nin ya­şam ka­li­te­si­ne çok şey ka­ta­bil­di­ği kan­ser­le­ri göz önü­ne alır­sak bi­rin­cil ve ikin­cil ko­run­ma­nın öne­mi­nin bo­yu­tu an­la­şı­la­cak­tır.

2000’li yıl­la­rın ba­şın­da dün­ya­da yıl­da 6 mil­yon in­san kan­se­re ya­ka­la­nır­ken bu sa­yı önü­müz­de­ki yir­mi yıl için­de 12 mil­yo­na yak­la­şa­cak­tır. 2005 yı­lı için­de 12 mil­yon ki­şi kan­se­re ya­ka­lan­mış, 7 mil­yon in­san kan­ser ne­de­ni ile ya­şa­mı­nı yi­tir­miş, 25 mil­yon ki­şi kan­ser­le ya­şa­mak­ta­dır.¹

2030 yı­lın­da ise 24 mil­yon in­san kan­se­re ya­ka­la­na­cak­tır. 17 mil­yon in­san ay­nı yıl ya­şa­mı­nı kan­ser ne­de­niy­le yi­ti­re­cek­tir. 2030 yı­lın­da 75 mil­yon in­san kan­ser­le ya­şı­yor ola­cak­tır.¹

Or­ta­la­ma bir ba­kış­la 2030 yı­lı­na ka­dar kan­ser gö­rül­me sık­lı­ğın­da tüm dün­ya­da iki mis­li­ne ya­kın bir ar­tış ön­gö­rül­mek­te­dir. Bu ar­tı­şın %75’inin ül­ke­mi­zin de için­de bu­lun­du­ğu ge­liş­mek­te olan ve­ya ge­liş­me­miş ül­ke­ler­de or­ta­ya çı­ka­cak ol­ma­sı ve bu ağır­lı­ğı kal­dır­mak­la kar­şı kar­şı­ya ka­la­cak ül­ke­le­rin kan­se­re dün­ya­da har­ca­nan büt­çe­nin an­cak %5’ine sa­hip bu­lu­nu­yor ol­ma­sı kan­ser kon­trol prog­ram­la­rın­da kan­se­ri ön­le­me­ye ve er­ken ta­nı­ya ağır­lık ve­ril­me­si­ni zo­run­lu ha­le ge­tir­mek­te­dir.

Ül­ke­miz­de­ki kan­ser kon­trol prog­ra­mın­da si­ga­ra ve di­ğer tü­tün ürün­le­ri­nin kul­la­nı­mı­nın azal­tıl­ma­sı, sağ­lık­lı bes­len­me­nin eği­tim yo­luy­la yay­gın­laş­tı­rıl­ma­sı he­def­len­mek­te­dir.² Bi­rin­cil ko­run­ma ola­rak kan­se­rin ön­len­me­si ko­nu­su­nun ya­nın­da er­ken ta­nı ile kan­ser mor­ta­li­te­si­nin azal­tıl­ma­sı da önem­li he­def­le­ri­miz­den­dir. Öze­lik­le me­me ve ser­viks kan­se­ri­nin ta­ran­ma­sı, ulu­sal bir prog­ram çer­çe­ve­si için­de baş­la­tıl­mış ve Kan­ser Er­ken Teş­his, Ta­ra­ma ve Eği­tim Mer­kez­le­ri ile (KE­TEM’ler) 81 ile yay­gın­laş­tı­rıl­mak­ta­dır. Bu ta­ra­ma prog­ram­la­rı ya­nın­da ül­ke­miz için ay­rı bir öne­mi olan mi­de kan­se­ri ve ko­lon kan­ser­le­ri için ta­ra­ma prog­ram­la­rı da da­ha sı­nır­lı böl­ge­ler­de baş­la­tıl­mış­tır. Bu­gün ha­len Av­ru­pa ve dün­ya­nın bir­çok ül­ke­sin­de me­me ve ser­viks kan­se­ri ta­ra­ma prog­ram­la­rı için­de ele alın­mak­ta­dır. Önü­müz­de­ki yıl­lar­da ko­lo­rek­tal kan­ser­le­rin ta­ran­ma­sı da Av­ru­pa Bir­li­ği ül­ke­le­rin­de ele alı­na­cak­tır. Ba­zı ül­ke­ler­de özel kan­ser­ler de ör­ne­ğin Ja­pon­ya’da mi­de kan­se­ri gi­bi kan­ser­ler de ta­ra­ma prog­ram­la­rı için­de de­ğer­len­di­ril­mek­te­dir.

TÜR­Kİ­YE’DE KAN­SER KA­YIT­ÇI­LI­ĞI

Kan­ser kon­tro­lün­de en önem­li ko­nu bir ül­ke­de kan­ser kay­dı­nın doğ­ru tu­tul­ma­sı­dır. Kan­se­rin doğ­ru is­ta­tis­tik­sel ve­ri­le­ri­ne ulaş­ma­dan han­gi kan­se­rin na­sıl bir öne­me sa­hip ol­du­ğu­nun bi­lin­me­si ve ger­çek­çi in­san kay­nak­la­rı baş­ta ol­mak üze­re stra­te­jik plan­lar ya­pıl­ma­sı müm­kün ola­ma­ya­cak­tır.

Ül­ke­miz­de ar­tık bir Dev­let po­li­ti­ka­sı ha­li­ne ge­len kan­ser kon­trol prog­ra­mın­da ana he­def­ler­den bi­ri kan­se­rin doğ­ru ve dü­zen­li kay­de­dil­me­si­dir. Kan­ser kay­dın­da da­ha ön­ce et­ki­li ol­ma­dı­ğı bi­li­nen her kan­se­ri her yer­den kay­det­me yön­te­mi ter­ke­dil­miş, ye­ni böl­ge­sel tem­sil özel­lik­le­ri­ne gö­re ka­yıt mer­kez­le­ri oluş­tu­rul­muş ve kan­ser in­si­dans­la­rın­da son bir­kaç yıl­da cid­di dü­zel­me el­de edil­miş­tir. Bu dü­zel­me­yi kar­şı­laş­tır­ma­lı bir tab­lo­da Şekil 4-1’de gö­re­bil­mek­te­yiz.

Sağ­lık Ba­kan­lı­ğı­nın 14.9.1982 ta­rih ve 5621 sa­yı­lı ge­nel­ge­siy­le kan­ser, 1593 sa­yı­lı Umu­mi Hıf­zıs­sıh­ha Ka­nu­nu­nun 57. mad­de­sin­de yer alan “bil­di­ri­mi zo­run­lu has­ta­lık­lar” kap­sa­mı­na alın­mış­tır. Bu mad­de uya­rın­ca kan­ser ta­nı­sı ko­yan res­mi ve özel bü­tün he­kim­ler bu­nu en ya­kın sağ­lık ku­ru­lu­şu­na bil­dir­mek­le yü­küm­lü­dür­ler.

Böy­le­lik­le Sağ­lık Ba­kan­lı­ğı 1983 yı­lın­dan iti­ba­ren bü­tün ül­ke ge­ne­lin­de, ta­nı­yı ko­yan he­kim­le­rin ve sağ­lık ku­ru­luş­la­rı­nın bil­di­rim­le­ri­ne da­ya­lı pa­sif yön­tem­le kan­ser ve­ri­le­ri­ni top­la­ma­ya baş­la­mış­tır. Tür­ki­ye’de­ki top­lam kan­ser in­si­dans hı­zı­nın en az yüz bin­de 150 ol­du­ğu, bu­na bağ­lı ola­rak da yıl­da 90 bin - 100 bin ye­ni kan­ser ol­gu­su gö­rü­le­ce­ği tah­min edi­lir­ken, pa­sif yön­tem­le ül­ke ge­ne­lin­den top­la­nan ol­gu sa­yı­sı yıl­da yir­mi bin­le­rin üze­ri­ne çı­ka­ma­dı. Bu sis­tem da­ha ön­ce ge­liş­miş ül­ke­ler­de de­nen­miş ve ba­şa­rı­sız ol­muş­tur. Bi­zim için de va­rı­lan nok­ta: “Top­lan­mış bin­ler­ce form, hem ni­ce­lik, hem ni­te­lik yö­nün­den ye­ter­li ol­ma­yan ve­ri yı­ğın­la­rı” ol­du ve Tür­ki­ye’de kan­ser epi­de­mi­yo­lo­ji­si ko­nu­sun­da sağ­lık­lı bil­gi el­de edi­le­me­di.

Kan­ser ka­yıt­çı­lı­ğı di­sip­li­nin­de­ki bi­lim­sel çev­re­ler, bir top­lum­da­ki kan­ser ka­yıt­çı­lı­ğı fa­ali­yet­le­ri­nin, kap­sa­nan ora­nın bu top­lu­mun sos­yo–de­mog­ra­fik özel­lik­le­ri­ni tem­sil et­me­si ko­şu­luy­la, nü­fu­sun %20’si­ni kap­sa­ma­sı­nı ye­ter­li bul­mak­ta­dır. Göz­lem­ci ve da­nış­man ola­rak Tür­ki­ye’ye ge­len ko­nu­nun uz­man­la­rı ta­ra­fın­dan da ül­ke ge­ne­lin­den pa­sif ve­ri top­lan­ma­sı (bil­di­rim) ye­ri­ne, be­lir­len­miş il­ler­de ak­tif yön­tem­le ve­ri top­la­yan nü­fus ta­ban­lı kan­ser ka­yıt mer­kez­le­ri­nin ku­rul­ma­sı öne­ril­miş­tir.

Böy­le­lik­le, ül­ke ça­pın­da ama tam­lı­ğı ve ge­çer­li­li­ği, ya­ni gü­ve­ni­lir­li­ği ol­ma­yan ve­ri top­la­mak ye­ri­ne pek çok ül­ke­de­ki gi­bi, ül­ke nü­fu­su­nu tem­sil eden dü­zey­de, coğ­ra­fi sı­nır­la­rı ve nü­fu­su be­lir­li alan­lar­da ak­tif ola­rak top­la­na­cak ve­ri­ler­le bir kan­ser ka­yıt sis­te­mi oluş­tu­rul­ma­sı uy­gun bu­lun­du ve Kan­ser­le Sa­vaş Da­ire­si 1992 yı­lın­da “Kan­ser Ka­yıt ve İn­si­dans” pro­je­si­ni baş­lat­tı. Bu pro­je so­nu­cun­da İz­mir kan­ser ka­yıt mer­ke­zi ül­ke açı­sın­dan mo­del oluş­tu­ra­cak ulus­lar ara­sı bir mer­kez ha­li­ne gel­di.

Tür­ki­ye’nin kan­ser ve­ri­le­ri top­lan­ma­sın­da pa­sif ka­yıt­çı­lık­tan ak­tif ka­yıt­çı­lı­ğa ge­çil­miş ol­du. 2000 yı­lın­da İz­mir kan­ser ka­yıt mer­ke­zi ör­nek alı­na­rak An­tal­ya, Es­ki­şe­hir, Trab­zon, Edir­ne, Sam­sun, An­ka­ra ve Er­zu­rum il­le­ri ol­mak üze­re top­lam 8 il­de ak­tif kan­ser ka­yıt­çı­lı­ğı baş­la­tıl­mış­tır (Şekil 4-2). İyi bir kan­ser ve­ri­si için he­def top­lu­mun nü­fu­su­nun %20’si­ni kan­ser ge­li­şi­mi açı­sın­dan ta­kip edil­me­li­dir. Şu an 8 il, tüm nü­fu­sun %19’unu tem­sil et­mek­te ise de, Ga­zi­an­tep ve Ma­lat­ya il­le­ri de sis­te­me 2010 yı­lın­da da­hil edi­le­cek ve böy­le­lik­le bu oran da­ha da bü­yü­ye­cek­tir. Ame­ri­ka’da­ki SE­ER sis­te­mi de da­hil ol­mak üze­re tüm ül­ke­ler­de top­lam nü­fu­sun %20’si­ni kap­sa­yan ka­yıt mer­kez­le­ri mev­cut­tur. Şu an tüm dün­ya nü­fu­su­nun da an­cak %4’ü kan­ser ka­yıt mer­kez­le­rin­ce ta­kip edi­le­bil­mek­te­dir. Ulus­la­ra­ra­sı stan­dart­la­ra gö­re bu mer­kez­ler met­ro­po­li­tan şe­hir­ler­de ol­ma­ma­lı­dır, bu ne­den­le İs­tan­bul’un ka­yıt mer­ke­zi ol­ma­ma­sı da as­lın­da olum­suz de­ğil tam ter­si ve­ri gü­ven­li­ği­ni ar­tı­ran bir du­rum­dur. Tüm mer­kez­le­re her yıl araç-ge­reç ve ulu­sal ve ulus­lar ara­sı eği­tim kap­sa­mın­da cid­di büt­çe­ler ay­rıl­mak­ta­dır. Ve dü­zen­li ola­rak bu mer­kez­le­rin ve­ri ka­li­te­le­ri hem ulu­sal hem de ulus­lar ara­sı göz­lem­ci­ler ile de­net­len­mek­te­dir. Bu se­kiz mer­kez­den 2’si (İz­mir ve An­tal­ya) 2009 yı­lın­da Dün­ya Sağ­lık Ör­gü­tü ve IARC ta­ra­fın­ca afi­li­ye edil­miş olup, Es­ki­şe­hir, Trab­zon, Edir­ne, Sam­sun ve Er­zu­rum’da 2011 yı­lın­da afi­li­ye ola­cak­tır. El­bet­te ki ka­yıt­la­rı­mız ha­len is­te­ni­len op­ti­mal dü­zey­de de­ğil­dir an­cak ye­ni ya­tı­rım­lar ile da­ha da iyi­ye gö­tü­rü­le­cek­tir. Mev­cut du­rum­da da ka­yıt­la­rı­mı­zın gü­ve­nir­li­li­ği sü­rek­li kon­trol edil­mek­te­dir ve ar­tık ye­ter­li gü­ven ara­lı­ğın­da kan­ser ve­ri­le­ri­miz var­dır.

TÜR­Kİ­YE’DE KAN­SER İN­Sİ­DANS­LA­RI

Şekil 4-3’de 2000 ile 2006 ara­sın­da ül­ke­miz­de­ki kan­ser in­si­dan­sı­nın yıl­lar içe­ri­sin­de­ki de­ği­şi­mi gö­rül­mek­te­dir. Bu gra­fik­te de gö­rü­le­ce­ği üze­re, ül­ke­miz­de en son ve­ri­le­re gö­re (2006) or­ta­la­ma kan­ser in­si­dan­sı 100,000’de 196’dır. Bu de­ğer ka­dın­lar için 158, 1/100,000; er­kek­ler­de ise 256, 4/100.000’dür.³

2000-2006 ara­sın­da­ki kan­ser in­si­dan­sı­nın ge­nel tren­di (Şekil 4-3) in­ce­len­di­ğin­de, ilk ba­kış­ta ül­ke­miz­de cid­di bir kan­ser sal­gı­nı var gi­bi gö­rü­le­bi­lir. An­cak bu hız­lı ar­tış esa­sen kan­ser ka­yıt­la­rı­mı­zın ka­li­te ve gü­ve­nir­li­lik ar­tı­şı­na pa­ra­lel­lik gös­ter­miş­tir. Özel­lik­le 2000-2004 yıl­la­rı ara­sın­da gö­rü­len ar­tı­şın esa­sen kan­ser ka­yıt­çı­lı­ğı­nın iyi­leş­ti­ril­me­si­ne bağ­lı ol­du­ğu­nu söy­le­ye­bi­li­riz.

Bu­nun­la be­ra­ber, ül­ke­miz­de kan­ser in­si­dans­la­rın­da ger­çek bir ar­tı­şın ol­du­ğu­nu da be­lirt­me­miz ge­re­kir. Özel­lik­le 2004-2006 ara­sın­da gö­rü­len ar­tı­şın ka­yıt­çı­lık­ta­ki iyi­leş­me ile be­ra­ber da­ha çok kan­ser in­si­dan­sın­da ger­çek bir ar­tı­şı gös­ter­di­ği­ni dü­şün­mek­te­yiz.

Mev­cut ar­tış hız­la­rı ile pro­jek­si­yon yap­tı­ğı­mız­da ül­ke­miz­de 2030’lu yıl­lar­da kan­ser in­si­dan­sı­mı­zın iki mis­li­ne çı­ka­rak yüz­bin­de 450’le­re ka­dar ula­şa­ca­ğı­nı tah­min et­mek­te­yiz. An­cak 2006 ve­ri­le­ri için pro­jek­si­yo­nu­muz 170’ler­de iken, yu­kar­da da ifa­de et­ti­ği­miz gi­bi ne ya­zık ki ger­çek in­si­dan­sı­mız 196’lar da çık­mış­tır. 2030’lı yıl­lar­da da kar­şı­la­şa­ca­ğı­mız kan­ser in­si­dan­sı bek­len­ti­le­ri­mi­zin çok da­ha üze­rin­de ola­bi­lir. Bu ne­den­le, ül­ke­miz­de de ön­gö­rü­len kan­ser in­si­dan­sın­da­ki ar­tı­şın önü­ne ge­çe­bil­mek için, mut­la­ka ön­le­yi­ci ted­bir­ler ile ha­re­ke­te geç­me­li­yiz.

Şekil 4-4’de ise ka­dın ve er­kek­ler­de en sık gö­rü­len ilk 10 kan­ser gö­rül­mek­te­dir. Er­kek­ler­de en sık gö­rü­len kan­ser ak­ci­ğer kan­ser­le­ri iken, ka­dın­lar­da ise me­me kan­ser­le­ri­dir. Tür­ki­ye di­ğer Av­ru­pa Bir­li­ği ül­ke­le­ri ile kı­yas­lan­dı­ğın­da ge­nel kan­ser in­si­dan­sı­mız açı­sın­dan şans­lı sa­yı­la­bi­li­riz çün­kü ha­len pek çok ül­ke­ye gö­re kan­ser in­si­dan­sı­mız da­ha dü­şük­tür. An­cak ta­biki bu­ra­da in­si­dan­sı­mı­zın yıl­lar içe­ri­sin­de ar­tış tren­di­nin de­vam et­ti­ği­ni vur­gu­la­ma­mız ge­re­kir. Tür­ki­ye için esas fark ak­ci­ğer kan­se­ri in­si­dan­sın­da­dır. AB ül­ke­le­ri ara­sın­da en faz­la si­ga­ra kul­la­nı­mı­nın ol­du­ğu ül­ke­miz­de bu ger­çe­ğe pa­ra­lel ola­rak AB ül­ke­le­ri­ne na­za­ran da­ha sık oran­da ak­ci­ğer kan­ser­le­ri gö­rül­mek­te­dir.⁴

TÜR­Kİ­YE’DE KA­DIN KAN­SER­LE­Rİ

Tür­ki­ye’de en sık gö­rü­len ka­dın kan­se­ri me­me kan­ser­le­ri­dir. An­cak, ka­dın­la­rı­mız­da gö­rü­len me­me kan­se­ri in­si­dans­la­rı Ba­tı­lı ül­ke­le­re gö­re ha­len da­ha dü­şük dü­zey­ler­de­dir.⁴ Bu­nun dı­şın­da en­do­met­ri­um, over ve ser­viks kan­ser­le­ri de yıl­lar­dır hep en sık gö­rü­len ilk on kan­ser ara­sın­da­dır. Ge­nel ve alt grup pek çok kan­ser in­si­dan­sı yıl­lar içe­ri­sin­de hız­la bir ar­tış gös­ter­miş­se de, bu ge­ni­tal ve­ya ji­ne­ko­lo­jik on­ko­lo­ji kan­ser­le­ri için ge­çer­li de­ğil­dir (Tablo 4-1). Ör­ne­ğin me­me kan­ser­le­ri yıl­lar içe­ri­sin­de in­si­dan­sı ar­tar­ken ay­nı ar­tış di­ğer ji­ne­ko­lo­jik kan­ser­ler­de gö­rül­me­mek­te­dir (Şekil 4-5A,B). Bu kan­ser­ler yıl­lar­dır ben­zer in­si­dans­lar­da sey­ret­mek­te­dir. Bu kap­sam­da, Sağ­lık Ba­kan­lı­ğı ve­ri­le­rin­de­ki dü­zel­me ile be­ra­ber di­ğer baş­ka kan­ser­le­rin in­si­dans­la­rın­da ar­tış ol­sa da, ge­ni­tal kan­ser­le­rin in­si­dans­la­rı­nın ay­nı se­vi­ye­ler­de sey­ret­me­si bu ko­nu­da ve­ri­le­ri­mi­zin de yıl­lar­dır doğ­ru bil­gi­yi ver­di­ği­ni gös­ter­mek­te­dir.

Ser­vi­kal kan­ser in­si­dan­sı (4,8/100,000) ve­ri­le­ri­mi­zi ba­zı araş­tır­ma­lar ile de kı­yas­la­ya­bi­li­riz. Ül­ke­mi­zin en önem­li ji­ne­ko­lo­jik on­ko­lo­ji mer­kez­le­ri­nin ka­tı­lı­mı ile ya­pı­lan Tür­ki­ye Ser­vi­kal Kan­ser ve Si­to­lo­ji Araş­tır­ma Gru­bu­nun ana­li­zin­de 140,000 sme­ar in­ce­len­miş ve %0,06 ora­nın­da kan­se­re rast­lan­mış­tır.⁵ Bu ta­biî ki bi­zim ve­ri­le­ri­mi­ze gö­re da­ha yük­sek bir de­ğer ol­sa da (60/100,000), in­ce­le­nen po­pu­las­yo­nun ço­ğun­luk­la ji­ne­ko­lo­jik on­ko­lo­ji mer­kez­le­rin­den ve üni­ver­si­te­ler­den top­lan­ma­sı ne­de­ni ile fark­lı ve yük­sek bu­lun­du­ğu dü­şü­nül­mek­te­dir. Ni­te­kim, araş­tır­ma­nın yü­rü­tül­dü­ğü Baş­kent Üni­vers­te­si’nde ya­pı­lan bir HPV pre­ve­lans ça­lış­ma­sın­da da, ül­ke­mi­zin pek çok mer­ke­zin­de %4-6 ora­nın­da bu­lu­nan HPV pre­ve­lan­sı, bu mer­ke­zin ça­lış­ma­sın­da %20 ola­rak bu­lun­muş­tur.⁶ Ta­bi­ki bu bul­gu­lar bu mer­ke­zin re­fe­rans has­ta­ne­si ola­rak ça­lış­ma­sı­na ve da­ha çok re­fe­re has­ta­la­rın ça­lış­ma gru­bu­na da­hil edil­miş ol­ma­sı­na ve ge­nel po­pu­las­yon­dan çok üni­ver­si­te kli­ni­ği­ne baş­vu­ran sos­yo-eko­no­mik dü­zey­le­ri ge­nel top­lum­dan da­ha fark­lı olan bir has­ta gru­bu­nun ça­lış­ma­ya da­hil edil­miş ol­ma­sı­na bağ­lı­dır.

Öte yan­dan, Ha­cet­te­pe Üni­ver­si­te­sin’de ya­pı­lan ve po­lik­li­ni­ğe baş­vu­ran 65 yaş al­tı se­çil­me­miş has­ta po­pu­las­yo­nun­da HPV pre­ve­lan­sı %4.0 ora­nın­da bu­lu­nur­ken, in­ce­le­nen 1032 sme­ar’de hiç­bir kan­se­re rast­lan­ma­mış­tır.⁷ Hal­dun Umu­dum ve ark. ta­ra­fın­ca top­la­nan 180.000 sme­ar­de de %4-5 ora­nın­da pre­in­va­si­ve lez­yon sap­ta­nır­ken hiç­bir kan­ser ol­gu­su­na rast­lan­ma­mış­tır.⁸ Et­lik Do­ğu­me­vi’nin AB pro­je­si kap­sa­mın­da Sağ­lık Ba­kan­lı­ğı ile be­ra­ber yü­rüt­tü­ğü Şan­lı­ur­fa ça­lış­ma­sın­da da 9079 sme­ar de­ğer­len­di­ril­miş ve sa­de­ce bir has­ta­da kan­se­re rast­lan­mış­tır.⁹ KE­TEM’ler­de (Kan­ser Er­ken Teş­his, Ta­ra­ma ve Eği­tim Mer­kez­le­ri) 2009 yı­lın­da 30-69 yaş ara­sın­da 137171 sme­ar alın­mış ve sa­de­ce 35 ta­ne ser­vi­kal kan­ser tes­pit edil­miş­tir (35/137171=25,5/100,000). Tüm bu ve­ri­ler Tür­ki­ye’de nor­mal po­pu­las­yon­da ser­vi­kal kan­se­rin ne ka­dar na­dir gö­rül­dü­ğü­nü gös­ter­mek­te­dir. Bu ve­ri­ler ta­biî ki sme­ar ve­ri­le­ri olup, ni­hai bir so­nu­ca ulaş­tı­ra­ma­sa da en azın­dan ge­nel kap­sam­da ser­vi­kal kan­se­rin de ne ka­dar na­dir gö­rül­dü­ğü­nü vur­gu­la­mak­ta ve Sağ­lık Ba­kan­lı­ğı ve­ri­le­ri­ni des­tek­le­mek­te­dir.

İlk on­da gö­rü­len kan­ser­le­ri­mi­zi in­ce­le­di­ği­miz­de ül­ke­mi­zin Ba­tı­lı ül­ke­ler gi­bi ol­du­ğu­nu söy­le­ye­bi­li­riz. Ya­ni en sık gö­rü­len ji­ne­ko­lo­jik kan­ser­ler en­do­met­ri­um ve over kan­ser­le­ri­dir ve ser­viks kan­se­ri ge­liş­mek­te olan ül­ke­le­rin ter­si­ne çok da­ha ge­ri­de­dir. Ta­biî ki biz­de­ki bu dü­şük in­si­dans Ba­tı­lı ge­liş­miş ül­ke­ler­de­ki gi­bi top­lum ta­ban­lı ve en az %70 kap­sa­ma ora­nı­na sa­hip bir ta­ra­ma prog­ra­mı­na bağ­lı de­ğil­dir. An­cak he­nüz net ola­rak bi­le­me­di­ği­miz ba­zı fak­tör­le­re bağ­lı ola­rak ser­viks kan­se­ri­nin dü­şük in­si­dans­lar da gö­rül­dü­ğü­nü dü­şün­mek­te­yiz. Tek eş­li­lik, sos­yo-kül­tü­rel ya­pı­mız ve sün­ne­tin HPV bu­la­şı­mı­nı po­tan­si­yel ola­rak ön­le­me­si ül­ke­miz­de­ki bu dü­şük in­si­dans­tan so­rum­lu ola­bi­lir.

Ge­ni­tal kan­ser­le­rin in­si­dan­sı açı­sın­dan özel­lik­le ser­vi­kal kan­ser kap­sa­mın­da ül­ke­miz dü­şük risk­li bir böl­ge­dir. Ba­tı­lı pek çok ül­ke­ye gö­re in­si­dans de­ğer­le­ri­miz da­ha dü­şük­tür. An­cak yi­ne de bu­nun ge­le­cek­te de böy­le ola­ca­ğı­nı söy­le­me­miz müm­kün de­ğil­dir. Özel­lik­le genç ne­sil­de de­ği­şen cin­sel dav­ra­nış­la­ra pa­ra­lel ola­rak, HPV pre­ve­lan­sı ile be­ra­ber ge­ni­tal kan­ser yü­kü­nün de de­ği­şe­ce­ği ve ar­tış gös­te­re­ce­ği­ni dü­şün­mek­te­yiz. Ay­rı­ca, in­si­dans dü­şük de ol­sa ne ya­zık ki er­ken ev­re­ler­de ya­ka­la­ma ora­nı­mız dü­şük­tür. Ser­vi­kal kan­ser yıl­lık 1700 adet ye­ni teş­his ola­rak he­sap­lan­sa da, ne ya­zık ki bu ol­gu­la­rın %90’ın­dan faz­la­sı Ev­re IB ve üze­rin­de­dir. Bu ne­den­le, az da gö­rü­lü­yor ol­sa, Sağ­lık Ba­kan­lı­ğı ola­rak ser­vi­kal kan­ser­le­rin ta­ran­ma­sı­nı öner­mek­te­yiz.

Coğ­ra­fi da­ğı­lım ola­rak ge­ni­tal kan­ser­ler ül­ke ge­ne­lin­de ol­duk­ça ho­mo­jen bir da­ğı­lım gös­ter­mek­te­dir. Sa­de­ce en­düs­tri­leş­miş böl­ge­le­ri­miz­de, özel­lik­le Mar­ma­ra kı­yı­la­rın­da en­do­met­ri­um ve over kan­ser­le­ri­nin in­si­dans­la­rı­nı da­ha yük­sek gör­mek­te­yiz. Tüm kan­ser­ler­de ol­du­ğu gi­bi, ji­ne­ko­lo­jik kan­ser­ler­de de or­ta­la­ma gö­rül­me ya­şı, di­ğer ül­ke­le­re gö­re da­ha dü­şük­tür. Ge­ni­tal kan­ser­le­rin ya­şa bağ­lı in­si­dans­la­rı­nı Şekil 4-6’da bu­la­bi­lir­si­niz.