Uterin Korpusun Benign Hastalıkları

Myom (Leiomyom, Fibroid) Tanı ve Tedavisi

Ta­nım

Ute­rus myom­ları, ute­ru­sun en sık kar­şı­la­şı­lan ge­nel ola­rak myo­met­ri­um düz kas ve fib­röz do­ku hüc­re­le­rin­den kay­nak­la­nan be­nign tü­mö­rü olup fib­ro­id, fib­rom­yom, myo­ma ve le­iom­yo­ma gi­bi te­rim­ler­le ta­nım­lan­mak­ta ise de da­ha çok myo­ma te­ri­mi ka­bul gör­müş­tür.

Sık­lık

Be­yaz­la­ra gö­re si­yah­lar­da 3 kat da­ha sık gö­rü­len myom­lar, ka­dın­la­rın %20’sin­de 35 ya­şın­dan son­ra semp­tom ver­mek­si­zin ço­ğun­luk­la be­nign ola­rak bu­lun­mak­ta­dır. Pre­me­no­po­zal dö­nem­de bu ora­nın %40’la­ra çık­tı­ğı, otop­si­ler­de ise %50’lik dü­zey­ler­de bu­lun­du­ğu, pel­vik la­pa­ro­to­mi­le­rin %60’dan faz­la­sı­nın semp­tom­suz myom­lar için ya­pıl­dı­ğı bil­di­ril­mek­te­dir. Ult­ra­so­nog­ra­fi ve nük­le­er man­ye­tik gö­rün­tü­le­me gi­bi ye­ni gö­rün­tü­le­me yön­tem­le­ri­nin yo­ğun bir şe­kil­de kul­la­nıl­ma­sı bir­çok semp­tom­suz myom­lann ado­le­san yaş­lar­da sap­tan­ması­na ola­nak sağ­la­mış­tır.

Et­yo­lo­ji

Myom­ların oluş­ma se­be­bi tam ola­rak bi­lin­me­mek­te­dir. Ko­nu ile il­gi­li pek çok te­ori öne sü­rül­müş­tür. En çok ka­bul gö­ren te­ori­ler­den bir ta­ne­sin­de düz kas hüc­re­si, bağ do­ku­su hüc­re­si ve kan da­mar­lan­nın orijin al­dı­ğı bir çok po­tan­si­ye­le sa­hip pri­mi­tif hüc­re­ler ta­ra­fın­dan le­iom­yom­ların oluş­tu­ğu­na ina­nıl­mak­ta­dır. Di­ğer araş­tır­ma­cı­lar ise bu tü­mör­le­rin ma­tur kas hüc­re­si ve­ya stro­mal bağ do­ku­su ele­man­la­rın­dan kay­nak­lan­dı­ğı­nı sa­vun­mak­ta­dır­lar.

Myom­la­rın bü­yü­me­si için est­ro­je­ne ba­ğım­lı­lı­ğın söz ko­nu­su ol­du­ğu de­lil­ler­le doğ­ru­lan­mış­tır. Ge­nel­lik­le rep­ro­dük­tif sü­reç­te sık­lık­la gö­rül­me­le­ri, oral kont­ra­sep­tif kul­la­nan­lar­da bü­yü­me­si, go­na­dot­ro­pik re­le­asing hor­mon ago­nist­le­ri ana­log­la­rı­nın (GnRHa) myom te­da­vi­sin­de kul­la­nıl­ma­sı son­ra­sı bo­yut­la­rın­da kü­çül­me­nin mey­da­na gel­me­si, ge­be­lik­te özel­lik­le ilk tri­mes­ter­de myom bo­yut­lann­da ar­tış olur­ken do­ğum­dan son­ra hız­lı şe­kil­de kü­çül­me­nin gö­rül­me­si, me­no­poz­da over fonk­si­yon­lann­da­ki ge­ri­le­me­ye bağ­lı ola­rak myom ve çev­re­sin­de­ki myo­met­ri­um­da est­ro­jen re­sep­tör­le­ri ile est­ro­jen hor­mon iliş­ki­si­nin bit­me­si so­nu­cun­da myom­lar­da at­ro­fi­nin gö­rül­me­sin­de est­ro­jen hor­mon sti­mu­las­yo­nu­nun ve vas­kü­ler bes­len­me­nin azal­ma­sı­nın ro­lü var­dır.

MYOM­LA­RIN ÖZEL­LİK­LE­Rİ

Myom Tip­le­ri

Myom­ların ute­rus­ta­ki ana­to­mik lo­ka­li­zas­yon­la­rı­na gö­re 4 ti­pi mev­cut­tur (Şe­kil l)

Sub­se­roz Myom­lar. Se­ro­za­nın he­men atın­da bu­lu­nur­lar. Ute­ru­sun asi­met­rik şe­kil­de bü­yü­me­sin­de önem­li rol­le­ri var­dır. Bu tü­mör­le­rin semp­tom ver­mek­si­zin bir sap­la pe­ri­to­ne­al ka­vi­te­ye doğ­ru çok bü­yük bo­yut­lar­da bü­yü­me eği­lim­le­ri var­dır. Pe­ri­to­ne­al ka­vi­te­ye bü­yü­me so­nu­cun­da ab­do­mi­nal or­gan­lar­la ço­ğun­luk­la­ da omen­tum ve me­zen­ter ile da­mar­sal iliş­ki­ye gi­rip bu or­gan­lar­dan bes­len­di­ğin­de pa­ra­zi­tik myom adı­nı alır. Yan­lar­da bro­ad li­ga­men­tin iki yap­ra­ğı ara­sın­da ge­liş­me­si du­ru­mun­da int­ra­li­ga­men­ter myom adım alır. İnt­ra­li­ga­men­ter myom­lar bü­yük çap­la­ra ulaş­tı­ğın­da üre­te­re ve pel­vik kan da­mar­lar­ma ba­sı ya­pa­rak bun­lar­la il­gi­li pa­to­lo­ji­le­rin oluş­ma­sı­na yol açar­lar. Sub­se­roz myom­lar bü­yük çap­la­ra ula­sa­na dek asemptomatik kalabilirler. Çevre dokulara bası sonucu ağrıya, yüzeylerindeki damarların rüptürüne bağlı hemoperitoneum gelişmesine ve sapından torsiyone olması ile akut batına nedeni olabilirler.

İnt­ra­mu­ral Myom­lar. En sık gö­rü­len myom ti­pi­dir. Ge­nel­lik­le ute­rus­ta myo­met­ri­um içe­ri­sin­de izo­le ve kap­sül­süz no­dül­ler ola­rak yer­leş­tik­le­rin­de ute­rin se­ro­za ve en­do­met­ri­uma çı­kın­tı yap­maz­lar. Bu tü­mör­ler bü­yü­dük­le­rin­de ute­rin ka­vi­te­de dü­zen­siz­lik­le­re ve­ya ute­ru­sun eks­te­rnal yü­zün­de çı­kın­tı­la­ra hat­ta sap­lı myom­ların ge­liş­me­si­ne de ne­den ola­bi­lir­ler. Me­no­ra­ji ve in­fer­ti­li­te ne­de­ni ola­bi­lir­ler. Ute­ru­sun si­met­rik şe­kil­de bü­yü­me­si­ne ne­den olan int­ra­mu­ral myom­lar “ku­gel myo­mu” ola­rak ad­lan­dı­rıl­mak­ta­dır.

Sub­mü­köz Myom­lar. En­do­met­ri­umun he­men al­tın­da yer­leş­miş­ler­dir. Bu tü­mör­ler ute­rin ka­vi­te­ye doğ­ru ve­ya sap­lı şe­kil­de bü­yü­ye­rek ser­vi­kal os­tan va­je­ne çı­kıp, va­je­ne doğ­muş myom şek­li­ni de ala­bi­lir­ler. Bu tü­mör­ler en­do­met­ri­um­da dü­zen­siz ge­li­şim gös­te­re­rek anor­mal ute­rin ka­na­ma­la­rın mey­da­na gel­me­sin­de et­ken rol oy­nar­lar. Hat­ta bu tü­mör­le­rin kan­la bes­len­me­si­nin bo­zul­ma­sı ile olu­şan nek­roz­lar en­fek­si­yon ge­li­şi­mi için ze­min ha­zır­lar­.

Ser­vi­kal Myom­lar. Ser­vik­sin mus­ku­ler ya­pı­sın­dan ori­jin alan na­dir tü­mör­ler­dir. Hem pa­ra­met­ri­um hem­de va­je­ne doğ­ru ge­li­şim gös­ter­me özel­li­ği var­dır. Me­sa­ne boy­nu­na ba­sı yap­ma­la­rı ha­lin­de di­zü­ri, sık id­rar yap­ma ve in­kon­ti­nan­sa, pa­ra­met­ri­uma doğ­ru bü­yü­me gös­ter­me­le­ri ha­lin­de pel­vik kan ve lenf akı­mın­da sta­za, üre­ter­le­rin ba­sı­sı so­nu­cun­da hid­ro­üre­ter da­ha son­ra­da hid­ro­nef­ro­za, ge­be­lik du­ru­mun­da da dis­to­si­le­re ne­den ola­bi­le­ce­ği dü­şü­nül­me­li­dir. Ay­rı­ca ka­na­ma, in­fer­ti­li­te ve en­fek­si­yon ne­de­ni ola­bi­lir­ler.

Na­dir Myom Tip­le­ri

1. Le­iom­yo­ma­to­zis Pe­ri­to­ne­alis Dis­se­mi­na­ta. Ab­do­men­de sub­me­zo­tel­yal bağ do­ku­su­na doğ­ru na­dir non­ne­op­las­tik çok odak­lı düz kas pro­li­fe­ras­yo­nu­dur.

2. İnt­ra­ve­nöz Le­iom­yo­ma­to­zis. Da­mar­la­ra göz­le gö­rü­le­bi­le­cek şe­kil­de uza­nım gös­te­ren be­nign düz kas tü­mö­rü ola­rak ta­nım­lan­mak­ta­dır. Da­mar­lar­da­ki be­nign düz kas bü­yü­me­si myo­mun ke­narın­dan baş­la­ya­bi­lir. Bro­ad li­ga­ment­te­ki da­mar­lar ve pel­vik ven­le­ri kap­sa­dı­ğı gi­bi kal­be ka­dar uza­nım gös­te­re­bil­di­ği ra­por edil­miş­tir.

3. Be­nign Me­tas­taz Gös­te­ren Le­iom­yom­lar. Le­iom­yo­ma­to­zis pe­rito­ne­alis dis­se­mi­na­ta ve int­ra­ve­nöz le­iom­yo­ma­to­zis­li ol­gu­la­rın ör­ne­ği ol­du­ğu dü­şü­nü­lür.Do­ğur­gan­lık yıl­la­rın­da hor­mo­nal et­ki al­tın­da ge­li­şim gös­te­ren bu tü­mör­le­rin me­no­poz­da ve ge­be­lik­ten son­ra spon­tan ge­ri­le­me gös­ter­di­ği bi­lin­mek­te­dir.

4. Len­fan­ji­ole­iom­yo­ma­zis. Lenf da­mar­la­rın­da­ki düz kas hüc­re­le­ri­nin pro­li­fe­ras­yo­nu ile ka­rak­te­ri­ze özel­lik­le rep­ro­dük­tif do­nem­de­ki ka­dın­lar­da gö­rü­len myom ti­pi­dir.

Pa­to­lo­ji

Myom­lar ge­nel­lik­le ute­rus kor­pu­sun­dan kay­nak­lan­mak­ta ise­ de ara sı­ra ser­viks, ro­und ve bro­ad li­ga­ment­te de yer­leş­ti­ği bil­di­ril­mek­te­dir. Myom­ların mik­ros­ko­pik öl­çü­ler­den 66 kg ağır­lı­ğa ka­dar ula­şan­larına rast­lan­mış­tır. Myom­lar tek tü­mör şek­lin­de gö­rü­le­bil­di­ği gi­bi de­ği­şik çap ve sa­yı­da çev­re­sin­de­ki myo­met­ri­um­dan ya­lan­cı kap­sül­le ay­rıl­mış ola­rak, dü­zen­siz lo­bü­ler ya­pı­lar gös­te­re­bi­lir. Pal­pas­yon­da myom­lar de­je­ne­re ol­ma­dık­ların­da ge­nel­lik­le sert kı­vam­da al­gı­la­nır­lar.

Mak­ros­ko­pik ola­rak açık gri ve­ya in­ci be­yaz­lı­ğın­da­ki gö­rü­nüm­le­ri ile myo­met­ri­um­dan ayırt edi­lir­ler.

Mik­ros­ko­pik ola­rak iğ şe­kil­li ve uza­mış nuk­le­us­lu hüc­re­ler de­ğiş­ken mik­tar­da bağ do­ku­suy­la uni­form öl­çü­ler­de­dir. Fib­röz bağ do­ku ile ay­rıl­mış düz kas lif­le­ri­nin bir­bi­ri­ne ka­rış­tı­ğı myo­met­ri­um­da sık­lık­la bu­lu­nan dev hüc­re­le­rin, yan­lış­lık­la ne­op­las­tik hüc­re şek­lin­de de­ğer­len­di­ril­me­me­si ge­rek­ti­ği bil­di­ril­mek­te­dir. Glu­koz 6 fos­fat de­hid­ro­ge­naz ça­lış­ma­la­rı so­nu­cun­da bu hüc­re­le­rin mo­nok­lo­nal ol­du­ğu dü­şü­nül­mek­te­dir.

De­je­ne­ra­tif De­ği­şik­lik­ler

Myo­ma­töz tü­mör­ler­de­ki de­ği­şik de­je­ne­ra­tif­ de­ği­şik­lik­le­re bağ­lı il­ginç his­to­lo­jik pa­tern­ler ya göz­le gö­rü­lür ya­da mik­ros­ko­pik gö­rü­nüm­le de­ğer­len­di­ril­mek­te­dir. De­je­ne­ras­yon tü­mö­rün ar­te­ri­yel ve­ya ve­nöz sir­kü­las­yo­nun­da­ki de­ği­şim­le il­gi­li ola­rak hız­lı bü­yü­me, ge­be­lik, me­ka­nik ba­sı­lar, me­no­po­zal at­ro­fi, en­fek­si­yo­na se­kon­der ve­ya ma­lign trans­for­mas­yon so­nu­cu da or­ta­ya çı­ka­bil­mek­te­dir.

Be­nign De­je­ne­ra­tif De­ği­şik­lik­ler

a. Hya­len De­je­ne­ras­yon. He­men tüm kü­çük ve bü­yük le­iom­yom­lar­da var olan çok ge­nel bir de­je­ne­ras­yon ti­pi­dir. Ke­si ya­pı­lan yü­zey ho­mo­jen gö­rü­nüm­lü ol­mas­ına kar­şın da­ire ve fa­si­kü­ler paternini kay­bet­miş­tir. Mik­ros­ko­pik ola­rak düz kas hüc­re­le­ri­nin ye­ri­ni ge­niş zon­lar ha­lin­de sarı renk­li je­la­ti­nöz kı­vam­lı, hya­len bağ do­ku­sunun al­dı­ğı gö­rül­mek­te­dir. Kü­çük ve­ya ge­niş sa­ha­lar­da li­ke­fak­si­yon ve myo­ma­töz de­ği­şik­lik­ler ge­liş­me­si so­nu­cun­da kis­tik odak­lar­ da olu­şa­bil­mek­te­dir. Bu de­ği­şik­lik­le­re bağ­lı ola­rak tü­mör do­ku­su yu­mu­şak ola­rak pal­pe edi­le­bil­mek­te­dir. Ge­nel­lik­le semp­tom­suz­dur­lar.

b. Kis­tik De­je­ne­ras­yon. Ge­nel­lik­le nek­roz ve­ya hya­len de­je­ne­ras­yo­nu ta­ki­ben mey­da­na ge­len li­ke­fak­si­yon son­ra­sın­da çok sa­yı­da sün­ger gö­rü­nüm­lü ve dü­zen­siz kü­çük boş­luk­lar şek­lin­de­ki şe­kil­len­me­ler çıp­lak göz­le gö­rül­mek­te­dir. Kis­tik de­je­ne­ras­yo­na uğ­ra­mış tü­mör do­ku­su pal­pas­yon­la yu­mu­şak kı­vam­lı ola­rak al­gı­la­na­bil­mek­te­dir.

c. Kal­si­fik (cal­ca­re­ous) De­je­ne­ras­yon. Ge­nel­lik­le post­me­no­po­zal ka­dın­lar­da ço­ğun­luk­la vas­kü­ler obs­tü­rük­si­yon so­nu­cun­da sir­kü­las­yo­nun et­ki­len­me­si­ne bağ­lı ola­rak olu­şan kal­si­yum kar­bo­nat ve kal­si­yum fos­fa­tın tü­mör do­ku­sun­da çök­me­siy­le kal­si­fik de­je­ne­ras­yon mey­da­na gel­mek­te­dir. Eğer tü­mör­ler­de tor­si­yon olu­şur­sa ağ­rı­ya da se­bep ola­bi­lir­ler. Kal­si­fik de­je­ne­ras­yon gös­te­ren myom­lar pal­pas­yon­da sert ola­rak al­gı­la­na­bil­di­ği gi­bi te­sa­dü­fen çe­ki­len di­rekt ab­do­mi­no­pel­vik gra­fi­ler­de de sap­tan­ma­la­rı müm­kün­dür.

d. Kır­mı­zı (car­ne­ous) De­je­ne­ras­yon. Ge­nel­lik­le ge­be­li­ğin bir komp­li­kas­yo­nu ola­rak gö­rü­le­bi­lir­se de her­han­gi bir za­man­da ve me­no­po­za ya­kın sü­reç­te or­ta­ya çı­ka­bil­mek­te­dir. Ge­be­lik­te özel­lik­le ilk tri­mes­ter­de hız­la bü­yü­yen myo­mu bes­le­yen da­mar­lar­da­ki ve­nöz kon­jes­yon ve trom­bo­sis son­ra­sın­da olu­şan tı­kan­ma ve­ya do­ku ara­lık­ları­na ka­na­ma so­nu­cu mey­da­na gel­mek­te­dir. Myo­met­ri­um­da myo­ma yö­ne­lik de­ği­şik­lik­ler ay­nı ol­ma­yıp ana­to­mik uy­gun­suz­luk ve myo­mun kan­lan­ma­sının bo­zul­ma­sı so­nu­cun­da in­fark­tüs, asep­tik de­je­ne­ras­yon, oto­liz ve şid­det­li ağrı gi­bi de­ği­şik­lik­le­re de se­bep ola­bil­mek­te­dir. Nek­ro­tik de­je­ne­ras­yo­nun özel şek­li kır­mı­zı de­je­ne­ras­yon olup ge­be­lik­te %8 sık­lık­ta gö­rül­mek­te­dir. Ge­be­lik­te myom­lar­da­ki nek­roz dif­füz ve­ya fo­kal yer­le­şim­li ve kist for­mas­yo­nu şek­lin­de olu­şum­lar ola­rak gö­rül­mek­te­dir. Tü­mör­den ta­ze ke­si ya­pı­la­cak olur­sa nek­roz alan­la­rı çiğ bif­tek gö­rü­nü­mün­de iken bir sü­re son­ra do­nuk kır­mı­zı­ya da­ha son­ra­da ye­şi­lim­si sarı ren­ge dön­mek­te­dir. Ge­be­lik­te ödem ve myo­met­ri­um­da hi­pert­ro­fi ol­du­ğun­dan kır­mı­zı de­je­ne­ras­yon çok ge­nel bir du­rum­dur.

e. Sep­tik De­je­na­ras­yon. Do­la­şım bo­zuk­lu­ğu­nun tü­mö­rün mer­ke­zin­de ön­ce nek­ro­za, neden olması da­ha son­ra­ da myom ze­mi­nin­de en­fek­si­yo­nun ge­liş­me­si du­ru­mu­dur. Sep­tik de­je­ne­ras­yon ateş, pel­vis­te has­sa­si­yet, şid­det­li ağ­rı ve akut ba­tın tab­lo­su­nun mey­da­na gel­me­si­ne se­bep ola­bil­mek­te­dir.

f. Nek­ro­tik De­je­ne­ras­yon. Sap­lı myom­la­rın tor­si­yo­nu son­ra­sın­da akut ka­rın ağ­rı­sı, pel­vik has­sa­si­yet ateş ve lö­ko­si­toz­la ka­rek­te­ri­ze kli­nik du­ru­ma ne­den ol­mak­ta­dır.

g. At­ro­fik De­je­ne­ras­yon. Ge­be­lik­ten son­ra ve me­no­poz­da tü­mör öl­çü­sün­de ge­ri­le­me mey­da­na gel­me­si ile kli­nik­te gö­rü­len semp­tom ve bul­gu­la­rın kay­bol­ma­sı­na se­bep ol­mak­ta­dır.

h. Yağ­lı (Myxo­ma­to­us) De­je­ne­ras­yon. Asemp­to­ma­tik bir de­je­ne­ras­yon olup bu du­ru­mu hya­len ve kis­tik de­je­ne­ras­yon iz­le­mek­te, pal­pas­yon­la myom çok yu­mu­şak ola­rak al­gı­lan­mak­ta­dır.

i. Mu­ko­id De­je­ne­ras­yon. Bü­yük tü­mör­ler­de ar­ter­yal kan­lan­ma bo­zuk­lu­ğun­da hya­li­ni­zas­yon alan­la­rı mu­ko­id ve yağ­lı tip de­je­ne­ras­yo­na dön­mek­te, pal­pas­yon­la tü­mö­ral lez­yon­lar je­la­ti­nöz kı­vam­da his­se­dil­mek­te­dir. Da­ha ile­ri de­je­ne­ras­yon­lar ise li­ke­fak­si­yon ve kis­tik de­je­ne­ras­yon­la­rın olu­şu­mu­na se­bep ola­bil­mek­te­dir.

Ma­lign De­je­ne­ra­tif De­ği­şik­lik­ler. Sar­ko­ma­töz de­je­ne­ras­yon: Cer­ra­hi ola­rak çı­ka­rı­lan le­iom­yo­ma­la­rda %0.04-0.29’ ora­nın­da sar­ko­ma­töz de­je­ne­ras­yon ge­liş­ti­ği bil­di­ril­miş­tir. Me­no­poz ya­şın­da­ki ka­dın­lar­da gö­rü­len le­iom­yo­ma­lar­da hız­lı bir şe­kil­de bü­yü­me söz ko­nu­su ol­du­ğun­da sar­ko­ma­töz de­je­ne­ras­yon­dan şüp­he­le­nil­me­li­dir. Mik­ros­kop­ta 10 bü­yük bü­yüt­me ala­nın­da l- 4 adet mi­to­za rast­la­nıl­ma­sı ge­li­şen le­iom­yo­ma­lar için do­ğal olup sar­kom adı­na yan­lış ta­nım­la­ma ya­pıl­ma­ma­lı­dır. Myom­lar­da­ki sar­ko­ma­töz de­je­ne­ras­yon­da ya­lan­cı kap­sül al­tın­da­ki iğ hüc­re­le­rin yu­var­lak hüc­re­le­re gö­re oran­la­rı­nın art­mış ol­ma­sı ile dik­ka­ti çek­mek­te­dir. Sar­ko­ma­töz de­je­ne­ras­yo­na uğ­ra­mış myom­lar­da­ki 5 yıl­lık ya­şam sü­re­ci ute­ru­sun ger­çek sar­ko­ma­töz tü­mö­rl­eri­ne gö­re da­ha yük­sek­tir.

SEMP­TOM VE BUL­GU­LAR

Semp­tom­lar

Myom­lar ge­nel­lik­le semp­tom ver­mez­ler. Çok bü­yük öl­çü­le­re ula­şan­la­rı bi­le obez has­ta­lar­da fark edil­me­mek­te­dir. Za­yıf has­ta­lar­da ise ka­rın­da ele ge­len kit­le his­se­dil­me­si, dok­to­ra baş­vu­ru ne­de­ni ola­bi­le­cek ilk semp­tom ola­bi­lir. Semp­tom­lar myom­la­rın sa­yı, bo­yut, şe­kil, lo­ka­li­zas­yon ve has­tanın ge­be­lik du­ru­mu­na gö­re de­ği­şik­lik gös­te­re­bi­lir. Myom­lar, has­ta­la­rın %30-50’sin­de de­ği­şik semp­tom­lar ve­rir­ler.

Anor­mal Uterin Ka­na­ma (AUK). Myom­la­rın en önem­li bul­gu­su­dur. Ge­nel­lik­le şid­det­li ve uza­mış menst­ru­as­yon şek­lin­de­dir. Myom­la­rın dı­şın­da di­ğer (en­do­met­ri­al po­lip, hi­perp­la­zi, kan­ser gi­bi) ne­den­ler ile de mey­da­na ge­le­bi­lir. Pre­menst­ru­el le­ke­len­me­ye sık­ça rast­la­nıl­mak­ta­dır. Has­ta­nın en­dok­rin du­ru­mu ve en­do­met­ri­umu dik­kat­li­ce de­ğer­len­di­ril­me­li­dir. Sub­mu­köz myom­lar­da­ki ka­na­ma, çev­re da­mar­la­rın özel­lik­le ute­rin ven­ler­de­ki dis­tor­si­yon, kon­jes­yon ve nek­roz son­ra­sı üst en­do­met­ri­um­da ge­li­şen ül­se­ras­yon­la­ra bağ­lı ola­rak mey­da­na gel­mek­te­dir. AUK ay­rı­ca ano­vu­las­yon gi­bi en­dok­rin bo­zuk­luk­lar­da ola­bi­lir. Myom orjin­li ka­na­ma­lar sık­lık­la de­mir ek­sik­li­ği ane­mi­si­ne ne­den ol­mak­ta­dır. Aşırı ka­na­ma tü­mö­rün en­do­met­ri­al yü­zey ala­nı­nın bü­yü­me­si ile oran­tı­lı ola­bi­lir. Ute­rin ka­vi­te­nin yü­zey ala­nı yak­la­şık 15 cm²’iken mu­ltip­le myom var­lı­ğın­da 220 cm²’ye ka­dar ar­ta­bil­mek­te­dir. İnt­ra­mu­ral myom­lar ise ute­rus kont­rak­tili­te­si­ni ve en­do­met­ri­umun kan­lan­ma­sı­nı bo­za­rak aşırı ka­na­ma­ya ne­den ola­bil­mek­te­dir.

Ag­rı. Komp­li­kas­yon­suz ute­rin le­iom­yo­ma­lar ge­nel­lik­le ağ­rı­ya se­bep ol­maz­lar. Ute­rin kan do­la­şı­mının tı­kan­ma­sı ve en­fek­si­yo­nu son­ra­sı myom­lar­da özel­lik­le sap­lı myom­ların tor­si­yo­nu, in­fark­tüs ya­da iler­le­miş kır­mı­zı de­je­ne­ras­yo­nu ba­tın alt kad­ra­nın­da has­sa­si­yet ile akut ağrı atak­la­rı ile ka­rak­te­ri­ze akut ba­tın tab­lo­su­nu mey­da­na ge­ti­re­bil­mek­te­dir.Ute­rin ka­vi­te­den va­ji­na­ya sar­kan, int­ra­li­ga­men­ter ge­li­şim gös­te­ren sap­lı myom­lar kom­şu­luk iliş­ki­sin­de ol­du­ğu si­nir­le­re ba­sı ya­pa­rak ka­sık, bel ve alt ekst­re­mi­te­le­re vu­ran ağ­rı­la­rın oluş­ma­sı­na ne­den ol­mak­ta­dır. En­do­met­ri­al ka­vi­te­ye doğ­ru ya­ban­cı ci­sim gi­bi çı­kın­tı ya­pan sub­mu­köz myom­lar­da­ki ağ­rı­nın özel­li­ği ise kramp şek­lin­de­dir. Ba­zı has­ta­lar yıl­lar­ca ağ­rı­sız menst­ru­as­yon gör­dük­le­ri hal­de int­ra­mu­ral myom­la­rın bü­yü­me­si ile dis­me­no­re­den ya­kı­nır­lar.

Ba­sı Be­lir­ti­le­ri. Myom­lar me­sa­ne üze­ri­ne ba­sı ya­pa­rak sık id­ra­ra çık­ma, id­rar yap­ma­da zor­luk ve na­di­ren id­rar akı­şın­da­ki ye­ter­siz­lik gi­bi üri­ner ya­kın­ma­la­rın gö­rül­me­si­ne se­bep ola­bi­lir­ler. Üret­ra­ya olan ba­sı­lar glob ve­zi­ka­le, üre­ter­le­re olan ba­sı ise ön­ce hid­ro­üre­ter, son­ra­sın­da da hid­ro­nef­roz ge­li­şi­mi­ne ne­den ola­cak­tır. Kü­çük pel­vis­te yer alan iri myom­lu ol­gu­lar­da; üre­te­ral obst­rük­si­yon ve de­vi­as­yon­ların sap­ta­na­bil­me­si için özel­lik­le IVP yap­tı­rıl­ma­sı fay­da­lı ol­mak­ta­dır. Rek­tu­ma ba­sı ise te­nezm ve kons­ti­pas­yon gi­bi so­run­la­rı mey­da­na ge­tir­mek­te­dir. Pa­ra­zi­tik tü­mör­ler ise in­tes­ti­nal obst­rük­si­yo­na yol aça­bi­lir­ler. Ser­vi­kal myom­lar va­ji­nal akın­tı, ka­na­ma, dis­pa­ro­ni ve in­fer­ti­li­te­ ne­de­ni ola­bil­mek­te­dir. Pel­vis­te yer alan iri myom­lar ise pel­vik da­mar­la­rın ba­sı­sı son­ra­sın­da pel­vik kon­jes­yon ile alt ekst­re­mi­te­ler­de ödem ve va­ri­köz olu­şum­lar mey­da­na gel­mek­te­dir.

Rep­ro­dük­tif Bo­zuk­luk­lar. Myom­lar tek baş­ına has­ta­la­rın %2- 10’ un­da in­fer­ti­li­te ne­de­ni­dir. Ser­vi­kal myom­lar en­do­ser­vi­kal ka­nal­da ok­lüz­yon, ute­ru­sun kor­ne­al böl­ge­sin­de yer­le­şen iri int­ra­mu­ral myom­lar tu­ba­nın in­ters­tis­yel kıs­mını ka­pa­ta­rak sperm­le­rin tu­ba­ya ula­şı­mını ön­le­ye­rek ya­da fer­ti­li­ze ovu­mun tu­bal trans­port ve en­do­met­ri­um­da­ki in­cel­me ve de­ği­şim­ler ne­de­ni ile embr­yo­nun en­do­met­ri­uma te­mas yü­ze­yi­nin bo­zul­ma­sı, imp­lan­tas­yon zor­luk­la­rı gi­bi ne­den­ler in­fer­ti­li­te­ye yol aça­cak­tır. Sub­mu­köz myom­la­r­da­ki ka­na­ma­lar­da imp­lan­tas­yon yerinde kö­tü te­mas yü­ze­yi oluş­tu­ra­rak abor­tus­la­ra ya­da ge­be­lik­le­rin ter­me ula­şa­ma­dan pre­ma­tür ey­lem ile son­lan­ma­sı­na se­bep olur­lar. Myo­mek­to­mi­ler­den son­ra ise spon­tan abor­tus in­si­da­nsı or­ta­la­ma %40’lar­dan %20’le­re in­mek­te­dir 

Bul­gu­lar

Ab­do­mi­nal Mu­aye­ne Bul­gu­la­rı. Ute­rin le­iom­yo­ma­lar ka­rın du­varı­na doğ­ru no­dü­ler ve dü­zen­siz çı­kın­tı oluş­tur­duk­la­rın­dan pal­pas­yon­la his­se­di­le­bi­lir­ler. Le­iom­yom­lar ge­nel­lik­le pal­pas­yon­da sert, yu­mu­şak ve­ya ödem, sar­kom, ge­be­lik ve­ya de­je­ne­ra­tif de­ği­şik­lik­le­rin var­lı­ğın­da ise has­ta­da has­sa­si­ye­te se­bep ol­mak­ta­dır.

Pel­vik Mu­aye­ne Bul­gu­lar. Ute­ru­sun dış yü­zü myom­ların bü­yük­lü­ğü ve sa­yı­la­rı ile iliş­ki­li ola­rak dü­zen­siz ve asi­met­rik ola­rak his­se­di­lir. Es­ki bir inf­la­ma­tu­ar has­ta­lı­ğın iz­le­ri ol­ma­dık­ça ute­rus mo­bil ola­rak his­se­di­lir.

a. Sub­se­röz myom­lar ute­ru­sun kor­pu­sun­dan çok fark­lı ve ser­best ola­rak al­gı­la­nır.

b. İnt­ra­mu­ral myom­lar: Ge­nel­lik­le ute­ru­sun si­met­rik ola­rak bü­yü­me­si­ne ne­den olur­lar. Bi­ma­nu­el mu­aye­ne­de ute­rus sert kı­vam­da his­se­di­lir.

c. Sub­mu­köz myo­mu olan ol­gu­lar­da ute­rus bü­yü­me­si ge­nel­lik­le si­met­rik­tir. Pel­vik mu­aye­ne ile kü­çük sub­mu­köz myom­lar sap­ta­na­maz­lar­sa da di­la­tas­yon ve kü­re­taj (D&C) iş­le­min­de kü­re­tin en­do­met­ri­um du­va­rın­da “at­la­ma his­si” ver­me­si ile ve­ya ka­vi­te­nin dü­zen­siz ol­du­ğu­nun al­gı­lan­ma­sıy­la sap­ta­na­bi­lir­ler. Sap­lı sub­mu­köz myom­lar ser­vi­kal ka­na­la doğ­ru ge­li­şim gös­te­re­bi­lir­ler. Spe­ku­lum mu­aye­ne­sin­de gö­rü­le­rek, bi­ma­nu­el mu­aye­ne­de te­sa­dü­fen kit­le­nin pal­pe edil­me­si ve­ya ser­vi­kal os­ta­ki di­la­tas­yo­nun sap­tan­ma­sı ile ta­nı ko­nu­la­bi­lir.

d. Ser­vi­kal myom­lar: Spe­ku­lum mu­aye­ne­si sı­ra­sın­da di­rekt gö­rü­le­bi­lir ve bi­ma­nu­el mu­aye­ne­de sert ve iri ola­rak pal­pe edi­le­bi­lir­ler.

La­bo­ra­tu­var Bul­gu­la­rı. Dü­zen­siz ve aşın ute­rin ka­na­ma­lar so­nu­cun­da se­rum de­mi­rin­de­ki ka­yıp­lar de­mir yet­mez­li­ği ane­mi­si­nin oluş­ma­sı­na se­bep ol­du­ğu gi­bi yük­sel­miş erit­ro­po­etin de­ğer­le­ri, ay­rı­ca myom­lar­da akut de­je­ne­ras­yon ve en­fek­si­yon gö­rül­dü­ğünde ateş-lö­ko­si­toz, art­mış se­di­man­tas­yon hı­zı da ra­por edil­mek­te­dir.

ÖZEL TA­NI YÖN­TEM­LE­Rİ

Ult­ra­so­nog­ra­fi

Pel­vik ve trans­va­ji­nal uy­gu­la­nan ult­ra­son yön­te­mi ile myom­lar ute­rus­tan fark­lı eko­je­ni­te­lerde sap­ta­nır. Ay­rı­ca bu yön­tem­le myom­la­rın ute­rus ve pel­vis­te­ki lo­ka­li­zas­yon ve bo­yut­la­rını be­lir­le­mek müm­kün ola­bil­di­ği gi­bi bir­lik­te­ki ge­be­li­ğin var­lı­ğı­nı da tes­pit et­me avan­ta­jını da sağ­la­mak­ta­dır.

Rad­yo­lo­jik Bul­gu­lar

Di­rekt Gra­fi Bul­gu­la­rı. Bü­yük tü­mör­ler alt ab­do­men ve pel­vi­se lo­ka­li­ze di­rekt gra­fi­ler ile yu­mu­şak do­ku dan­si­te­sin­de gö­rü­nüm ve­rir­ken kal­si­fik de­je­ne­ras­yo­nun ol­du­ğu myom­lar ise da­ha be­lir­gin gö­rün­tü ve­rir­ler.

IVP. Pel­vik mu­aye­ne­de pel­vi­si dol­du­ran iri tü­mör­ler­de böb­rek­le­rin, üre­ter­le­rin ve me­sa­ne­nin du­ru­mu­nu ve ge­ni­to­üri­ner ano­ma­li­le­ri de­ğer­len­di­re­bil­mek için ge­rek­li­dir.

His­le­ro­sal­pin­gog­ra­fi. En­do­met­ri­al ka­vi­te­ye doğ­ru ge­li­şim gös­te­ren sub­mu­köz myom­lar, his­te­ro­sal­pin­gog­ra­fi­de; ute­rin ka­vi­te­de dü­zen­siz­lik ve dol­ma de­fek­ti şek­lin­de­ki gö­rün­tü­ler ile ta­nım­lan­mak­ta­dır.

Bilgisayarlı Tomografi. Myomların lokalizasyon, sayı, boyut ve dejenerasyonlarını belirlemek için kullanılabilir.

Nük­le­er Man­ye­tik Re­zo­nans Gö­rün­tü­le­me. Nul­li­par ka­dın­lar ile be­kar adö­le­san­lar­da­ki cer­ra­hi te­da­vi pla­nı ya­pıl­ma­sı ve me­di­kal ta­da­vi­ye alı­nan ce­va­bın mo­ni­to­ri­zas­yo­nun­da ya­rar­la­nıl­mak­ta­dır.Ay­rı­ca nük­le­er man­ye­tik re­zo­nans gö­rün­tü­le­me yön­te­mi; myom­la­rın lo­ka­li­zas­yon, sa­yı, bo­yut ve de­je­ne­ras­yo­nunun (hya­lin, kis­tik, yağ­lı ve kır­mı­zı) de­re­ce­si­ni sap­ta­mak, ji­ne­ko­lo­jik ve non­ji­ne­ko­lo­jik has­ta­lık­la­rı ayırd et­mek için yük­sek ma­li­yet­le­ri­ne rağ­men kul­la­nıl­ma­la­rı ge­rek­mek­te­dir.

Di­la­tas­yon ve Kü­re­taj

Me­no­met­ro­ra­ji, hi­per­me­no­re­li has­ta­lar ile pel­vik mu­aye­ne­de sap­ta­na­ma­yan sub­mu­köz myom­ların ve di­ğer (en­do­met­ri­al hi­perp­la­zi, po­lip ve kan­ser) pa­to­lo­ji­le­rin ayırt edi­ci ta­nı­sı için ya­rar­lı bir yön­tem­dir.

His­te­ros­ko­pi

Ute­rin ka­vi­te­ye doğ­ru ge­li­şim gös­te­ren sub­mu­köz myom­lar­da ayırt edi­ci ta­nı ve his­te­ros­ko­pik cer­ra­hi te­da­vi amaç­lı ola­rak da kul­la­nıl­mak­ta­dır.

La­pa­ros­ko­pi

Sık­lık­la pel­vik kit­le­le­rin de­ğer­len­di­ril­me­sin­de ge­rek­li ol­ma­dı­ğı hal­de la­pa­ro­to­mi plan­la­nan in­fer­til has­ta­lar­da­ki myom­ların ger­çek bo­yut ve lo­ka­li­zas­yon­lanm sap­ta­mak, ay­nı se­ans­ta da çe­şit­li cer­ra­hi te­da­vi­ler için kul­la­nıl­mak­ta­dır.

AYI­RI­CI TA­NI

Myom­lar en sık ge­be­lik­le ka­rı­şır­lar. An­cak ge­be­lik­te ute­rus yu­mu­şak­tır ve has­ta­da adet rö­ta­rı var­dır. Ay­rı­ca ge­be­lik son­ra­sı su­bin­vo­lüs­yon, ad­nek­si­el kit­le­ler, ova­ri­an tü­mör­ler, en­do­met­ri­oma, ute­rin sar­kom ve kar­si­nom­lar­la ayın­cı ta­nı ya­pıl­ma­lı­dır. Bar­sak­lar­la olan ad­hez­yon­lar, gast­ro­in­tes­ti­nal sis­tem, ge­ni­to­üri­ner sis­tem­de­ki ba­zı has­ta­lık­lar ­da myom­lar­la ka­rı­şa­bi­lir. Myom­lu bir ute­rus için­de fe­tus ve tro­fob­las­tik has­ta­lık­lar ­da ola­bi­le­ce­ğin­den ge­be­lik tes­ti ve dop­pler ult­ra­so­nog­ra­fi ­de ya­pıl­ma­lı­dır.

GE­BE­LİK VE MYOM

Ge­be­lik sı­ra­sın­da myom­lar­da ge­nel­lik­le bü­yü­me göz­len­mek­te­dir. Ge­be­lik­te se­ri ola­rak uy­gu­la­nan ult­ra­so­nog­ra­fi­ler ile myom­ların lo­ka­li­zas­yon ve bü­yük­lük­le­ri be­lir­le­ne­rek, pla­sen­tay­la iliş­ki­si ol­ma­yan uy­gun ol­gu­la­ra iz­le­yi­ci yak­la­şı­mın ya­rar­lı ola­ca­ğı bil­di­ril­mek­te­dir. Ge­be­lik­te le­iom­yom­ların yük­sek er­ken abor­tus risk ve oranına se­bep ol­du­ğu id­di­ala­rı var­sa da açık şe­kil­de gös­te­ri­le­me­miş­tir. Özel­lik­le 2. ve 3. tri­mes­ter­de göz­le­nen bu bü­yü­me mey­da­na ge­len ödem, he­mo­ra­ji ve­ya de­je­ne­ra­tif de­ği­şik­lik­le­re bağ­lı ol­mak­ta­dır. Ge­be­lik­te en çok kır­mı­zı de­je­na­ras­yon ol­mak­ta­dır. Bu­nun so­nu­cu ola­rak ge­be­le­rde ab­do­mi­nal ağ­rı ve lo­ka­li­ze ger­gin­lik or­ta­ya çık­mak­ta ve ek ola­rak bu­lan­tı, kus­ma, ha­fif de­re­ce­de ateş ar­tı­şı ve lö­ko­si­toz sap­ta­na­bi­lir. Le­iom­yom ve ge­be­lik bir­lik­te­li­ğin­de­ki ab­do­mi­nal ağ­rı­la­rın de­je­ne­ra­tif de­ği­şik­lik­le­re bağ­lı ol­du­ğu bil­di­ril­mek­te­dir. Ay­rı­ca ge­be­lik­te dev bo­yut­la­ra ula­şan myon­la­rın Fe­tal Komp­res­yon Send­ro­mu­na se­bep ol­du­ğu­ da açık­lan­mış­tır. Li­te­ra­tür­de ge­be­lik­te­ki kır­mı­zı de­je­ne­ras­yo­nun ute­ru­sun per­fo­ras­yo­nu­na se­bep ol­du­ğu­nu bil­di­ren ol­gu su­num­la­rı da ra­por edil­miş­tir. Myom sağ ili­ac alan­da yer­le­şim gös­ter­di­ğin­de bu tab­lo akut apen­di­si­tis ile karı­şa­bil­mek­te­dir. Ya­tak is­ti­ra­ha­ti ve opi­oid anal­je­zik­ler ile ge­nel­lik­le kli­nik iyi­leş­me sağ­lan­mak­ta­dır, ağrı kri­zi bu te­da­vi­ye ba­şa­rı­lı ce­vap ve­rir­se bu ge­be­ler­de ge­nel­lik­le ter­me ka­dar prob­lem çık­ma­dı­ğı tak­dir­de cer­ra­hi gi­ri­şim­de bu­lu­nul­ma­ma­sı dü­şü­nül­mek­te­dir. Semp­tom­la­rın çok şid­det­li ol­ma­sı du­ru­mun­da ise ge­be­le­re acil cer­ra­hi uy­gu­la­ma ya­pıl­mak­ta­dır.

Do­ğum sı­ra­sın­da, myom­lar ute­rin inversiyon, fe­tal pre­zan­tas­yon ano­ma­li­le­ri­ne ve do­ğum ka­nal­mın tı­kan­ma­sı­na ne­den ola­bi­lir­ler. Ge­nel ola­rak myom ser­vi­kal ve isth­mik böl­ge­de im­mo­bil ol­ma­dı­ğı sü­re­ce va­ji­nal do­ğum ola­bil­mek­te­dir. Ge­be­lik­te; myom­lar ute­rin alt seg­ment­te lo­ka­li­zas­yon gös­ter­di­ğin­de, sa­yı­ları çok ve­ya dev bo­yut­lar­da ol­duk­lann­da fe­tal ma­lp­re­zan­tas­yon­la do­ğum ey­le­mi­ni en­gel­le­me ya da ute­rin tor­si­yo­na se­bep ola­bi­le­cek­le­ri için acil se­zar­yen ve bu ara­da da myo­mek­to­mi uy­gu­lan­mak­ta­dır. Do­ğum son­ra­sı ute­rin kont­rak­ti­bi­li­te et­ki­le­ne­bi­le­ce­ğin­den do­la­yı post­par­tum ka­na­ma ko­nu­sun­da dik­kat­li olun­ma­lı­dır. Post­par­tum ka­na­ma­ları ön­le­mek için kul­la­nı­lan ute­ro­to­nik­le­rin, myom­lar­da in­fark­tüs­le­re se­bep ol­ma­ma­sı için dik­kat­li doz­lar­da kul­la­nıl­ma­lı­dır.

TE­DA­Vİ

De­ği­şik te­da­vi se­çe­nek­le­ri has­ta­nın ya­şı, pa­ri­te­si, ge­be­lik du­ru­mu, be­bek bek­len­ti­si, ge­nel sağ­lık du­ru­mu, myo­mun bü­yük­lük ve lo­ka­li­zas­yonu, semp­tom ve komp­li­kas­yon­ları­na gö­re uy­gu­la­nır.

Te­da­vi­de ön­ce­lik­le has­ta­nın ge­nel sağ­lık du­ru­mu­nun dü­zel­til­me­si­ne ça­lı­şıl­ma­lı­dır. Kro­nik kan kay­bı­na bağ­lı ola­rak ge­li­şen ane­mi te­da­vi edil­me­li­dir.

İz­lem

Semp­tom ver­me­yen, kü­çük bo­yut­lar­da olan myom­lar dü­zen­li ola­rak 3-6 ay­lık ara­lık­lar­la ta­kip edi­le­bi­lir­ler. Bu du­rum­da has­ta ile­ri­de kar­şı­la­şa­bi­le­ce­ği semp­tom­lar açı­sın­dan bil­gi­len­di­ril­me­li ve myo­mun bo­yut ve lo­ka­li­zas­yo­nu hak­kın­da ka­yıt tu­tul­ma­lı­dır.

Cer­ra­hi Te­da­vi

Cer­ra­hi Te­da­vi En­di­kas­yon­la­rı

Anor­mal Ute­rin Ka­na­ma

Tedavi edilemeyen anormal uterin kanama en sık cerrahi endikasyonudur. 35 yaş üstü kadınlarda cerrahi öncesi ayırt edici amaçlı probe küretaj yapılması yararlıdır.

Ağ­rı

Dis­me­no­re, dis­pa­ro­nia ve ka­rın alt kad­ra­nın­da ba­sı his­si gi­bi kro­nik ağrı ne­de­ni ola­bi­le­ce­ği gi­bi myom­lar­da­ki tor­si­on, de­je­ne­ras­yon ve in­farkt­lar akut ağ­rı ne­de­ni de ola­bi­lir.

Üri­ner Semp­tom­lar

Acil, sık id­rar yap­ma, akut üri­ner re­tan­si­yon, hid­ro­üre­ter, hid­ro­nef­roz.

Bü­yü­me

Pre­me­no­po­zal dö­nem­de myom­da or­ta­ya çı­kan hız­lı bü­yü­me ve­ya post­me­no­po­zal dö­nem­de­ki her­han­gi bir bü­yü­me.

İn­fer­ti­li­te

Myom­lu has­ta­la­rın çok bü­yük bir bö­lü­mü nor­mal ge­be ka­lıp sağ­lık­lı bir ge­be­lik ge­çi­re­bi­lir­ler. %2- 10 ka­dar in­fer­til kadın­da tek anor­mal bul­gu ola­rak myom tes­pit edil­mek­te­dir. Myom­ların fer­ti­li­te­yi et­ki­le­yip et­ki­le­me­dik­le­ri açık ola­rak bi­lin­me­mek­le be­ra­ber myom­ların myo­mek­to­mi ile alın­ma­sı­nın ol­gu­la­rın kon­sep­si­yon şan­sını ar­tır­dı­ğı ile­ri sü­rül­mek­te­dir.

Myom Bo­yu­tu

10- 12 ge­be­lik haf­ta­sı bü­yük­lü­ğü­ne ulaş­mış, ser­vi­kal ve­ya isth­mik yer­le­şim­li ise 5 cm’den bü­yük myom­lar­da cer­ra­hi te­da­vi ge­rek­li­dir.

1. Histe­rek­to­mi: Fer­ti­li­te­si­ni ta­mam­la­mış olan has­ta­lar­da ter­cih edil­me­li­dir. Ab­do­mi­nal ve­ya va­ji­nal his­te­rek­to­mi ya­pı­la­bi­lir. Va­ji­nal his­te­rek­to­mi­de ute­ru­sun mo­bil ol­ma­sı önem­li­dir. Ute­rus ağır­lı­ğı 280 gram­dan az olan le­iom­yo­ma, ade­nom­yo­zis, anor­mal ute­rin ka­na­ma, ve pro­lap­sus­lu ol­gu­lar­da his­te­rek­to­mi so­nuç­la­rı ateş ve en­fek­si­yon ile has­ta­ne­de ka­lış sü­re­si açı­sın­dan de­ğer­len­di­ril­di­ğin­de va­ji­nal his­te­rek­to­mi­nin ab­do­mi­nal his­te­rek­to­mi ve la­pa­ros­ko­pik yar­dım­lı va­ji­nal his­te­rek­to­mi­ye gö­re da­ha uy­gun ol­du­ğu bil­di­ril­mek­te­dir.

2. Ab­do­mi­nal Myo­mek­to­mi. Ço­cuk sayısını ta­mam­la­ma­mış, genç has­ta­lar­da ter­cih edil­mek­te­dir. Myom bo­yu­tu, lo­ka­li­zas­yo­nu ve­ya ek pel­vik pa­to­lo­ji­le­re bağ­lı ola­rak bu her za­man müm­kün ol­ma­ya­bi­lir do­la­yı­sıy­la has­ta­ya söz ve­ril­me­me­li, ka­rar ope­ras­yon sı­ra­sın­da ve­ril­me­li­dir. La­pa­ro­to­mi sı­ra­sın­da ka­na­ma­yı azalt­mak ama­cıy­la ute­rin da­mar­la­ra alt ute­rin seg­ment hi­za­sın­da tur­ni­ke ko­yul­ma­lı, ute­rin in­siz­yon pla­nı iyi ya­pıl­ma­lı ve an­te­ri­or or­ta hat tek in­siz­yon ter­cih edil­me­li­dir.

3. Va­ji­nal Myo­mek­to­mi. Va­je­ne doğ­muş sap­lı sub­mu­köz myom­lar­da ya­pı­la­bi­lir. Tü­mör in­fek­te ve nek­ro­tik ise va­ji­nal his­te­rek­to­mi ter­cih edil­me­li­dir.

4. La­pa­ros­ko­pik Myo­mek­to­mi (LM). Da­ha az kan kay­bı, pos­to­pe­ra­tif da­ha az adez­yon ge­li­şi­mi ve nor­mal ute­rin ana­to­mi­yi boz­ma­dan ko­ru­ya­bil­me özel­lik­le­rin­den do­la­yı la­pa­ro­to­mi­ye ter­cih edil­mek­te­dir. LM’de de­ne­yim­li cer­rah ve en­dos­ko­pik sü­tür­le­re ge­rek­si­nim var­dır. LM elek­tif bir cer­ra­hi yön­tem olup int­ra­mu­ral myom­la­rın 5cm’den kü­çük sa­yı­la­rı­nın da 3’ten az ol­ma­sı ge­rek­li­dir. Açık­la­nan ko­şul­la­rın dı­şın­da la­pa­ro­to­mi ter­cih edil­mek­te­dir. Bu ope­ras­yo­nu ge­çi­ren ol­gu­la­rın ge­be­lik­le­rin­de özel­lik­le 34.ge­be­lik haf­ta­sın­dan son­ra ute­rin rüp­tür­le­rin mey­da­na gel­di­ği li­te­ra­tür­de bil­di­ril­mek­te­dir.

5. La­pa­ros­ko­pik Le­iom­yo­ma Ko­agülas­yo­nu (myo­li­zıs). İlk kez 1986 yılın­da Al­man­ya’da ge­liş­ti­ril­miş,1990’dan iti­ba­ren ABD’de kul­la­nıl­ma­ya baş­la­nıl­mış uy­gu­la­ma so­nuç­la­rı li­te­ra­tü­re 1992’den iti­ba­ren ra­por edil­mek­te­dir. La­pa­ros­ko­pik myo­li­zis iş­le­mi sı­ra­sın­da le­iom­yo­ma­la­rın vas­kü­ler des­te­ği bo­zu­la­rak stro­mal ha­sar mey­da­na ge­ti­ri­le­rek et­ki­li olun­mak­ta­dır. Bu iş­lem­den ön­ce has­ta­la­ra myom bo­yut­la­rını kü­çült­mek için 3 ay GnRHa (Leuprolide ace­ta­te de­pot 3.75mg ve­ya Goserelin de­pot 3.6mg) te­da­vi­si ve­ril­mek­te­dir.

6. La­pa­ros­ko­pi Yar­dım­lı Va­ji­nal His­te­rek­to­mi. On­dört haf­ta­lık ge­be­lik bo­yu­tun­da­ki iri myom­lar­da va­ji­nal his­te­rek­to­mi­de mor­sel­las­yon sı­ra­sın­da in­fun­di­bu­lo pel­vik li­ga­ment içer­sin­de­ki da­mar­la­rın kont­rol­lü sü­tü­ras­yon ve kes­me iş­lem­le­rin­de la­pa­ros­ko­pi­den ya­rar­la­nıl­mak­ta ay­rı­ca ke­sin va­ji­nal his­te­rek­to­mi kont­ren­di­kas­yon­lu (da­ha ön­ce pel­vik cer­ra­hi ve se­zar­yen ge­çi­ren, en­do­met­ri­osis, sı­nır­lı ge­ni­tal or­gan mo­bi­li­te­sin­de, şüp­he­li ad­nek­si­yel pa­to­lo­ji­ler­de, be­lir­gin ute­rin bü­yük­lük­le­rin­de) ol­gu­la­rın ope­ras­yon­ların­da uy­gu­lan­mak­ta­dır. La­pa­ros­ko­pi yar­dım­lı va­ji­nal his­te­rek­to­mi­de sup­ra­ser­vi­kal am­pu­tas­yon son­ra­sı ute­rin spe­si­men va­jen­den çı­ka­rıl­mak­ta­dır.

7. His­te­ros­ko­pik En­do­met­ri­al Ab­las­yon/Re­zek­si­yon. En­do­met­ri­uma ge­li­şim gös­te­ren se­çil­miş kü­çük sub­mu­köz myom­lar­da trans ser­vi­kal myo­ma ko­agü­las­yo­nu (myo­li­zis) ve re­zek­si­yo­nu şek­lin­de uy­gu­lan­mak­ta­dır. Lo­kal anes­te­zi ko­şul­ların­da uy­gu­la­nan en­do­met­ri­al ab­las­yon sı­ra­sın­da mi­ni­mal ka­na­ma­la­ra se­bep ol­ma avan­ta­jı ya­nın­da has­ta­la­rın menst­rü­el ka­na­ma­la­rı­nın dü­zel­me­si ile he­mog­lo­bin dü­zey­le­rin­de önem­li ar­tış­lar gö­rül­mek­te­dir. Bu ope­ras­yon­lar, his­te­rek­to­mi­ye ge­rek­si­ni­mi de çok azalt­mış­tır. Bu ope­ras­yo­nu ya­pa­cak cer­ra­hın, çok spe­si­fik tek­nik özel­lik­le­ri olan his­te­ros­ko­pik cer­ra­hi ge­reç­le­rini kul­la­na­bi­le­cek be­ce­ri ve de­ne­yi­me sa­hip ol­ma­sı la­zım­dır.

Me­di­kal Te­da­vi

GnRH Ago­nist Ano­log­la­rı. Hi­po­est­ro­je­ne­mi mey­da­na ge­ti­re­rek bü­yük ha­cim­li myom kit­le­sin­de %40-60 ora­nın­da kü­çül­me­ye ne­den olur­lar. Hi­po­est­ro­je­ne­mi­ye bağ­lı ola­rak sı­cak bas­ma­sı ve os­te­opo­roz gi­bi prob­lem­ler or­ta­ya çı­kar. Pa­halı bir te­da­vi olup ara ve­ril­dik­ten son­ra myom­da ye­ni­den bü­yü­me ol­mak­ta­dır. His­te­ros­ko­pik re­zek­tos­ko­pik cer­ra­hi, la­pa­ros­ko­pik myo­mek­to­mi, la­pa­ros­ko­pik le­iom­yo­ma ko­agü­las­yo­nu (myo­li­zis), la­pa­ros­ko­pik yar­dım­lı vaj­inal his­te­rek­to­mi ön­ce­si myom bo­yu­tu­nu kü­çült­mek ama­cı ve la­pa­ro­to­mi için tıb­bi kont­ren­di­kas­yo­nu olan has­ta­lar­da ter­cih edi­le­bi­lir.

Hor­mo­nal Te­da­vi. Pro­ges­te­ron gi­bi ilaç­lar myom üze­ri­ne di­rekt et­ki­den çok semp­tom­la­rı kont­rol al­tı­na al­mak ama­cıy­la pal­ya­tif ola­rak kul­la­nıl­mak­ta­dır.

Gest­ri­no­ne Te­da­vi­si. An­ti­est­ro­jen ve an­tip­ro­ges­te­ron olan gest­ri­no­ne bü­yük ha­cim­li (218.7-2920 cm3) myom­lann te­da­vi­sin­de yük­sek doz­da (Haf­ta­da 3 kez gün­de 2X2.5mg) 6 ay ile l yıl sü­re ile kul­la­nıl­dı­ğın­da or­ta­la­ma %50-60 oranın­da kü­çül­me mey­da­na gel­di­ği bil­di­ril­mek­te­dir. İla­cı kul­la­nan­lar­da ge­çi­ci se­bo­re, ak­ne, si­nir­li­lik ha­li, myal­ji, art­ral­ji, ses kı­sık­lığı, ha­fif hir­su­tizm ve ki­lo al­ma gö­rül­müş­tür. İla­cın böb­rek ve ka­ra­ci­ğer fonk­si­yon­la­rı üze­ri­ne olum­suz yan et­ki­si­nin gö­rül­me­di­ği bil­di­ril­miş­tir.

Ute­rin Fib­ro­id Em­bo­li­zas­yonu. Sağ fe­mo­ral ar­ter­den lo­kal anes­te­zi al­tın­da gi­ri­le­rek sol kom­mon ili­ak ar­ter, sol in­ter­nal ili­ak ar­ter, an­te­ri­or dal ve da­ha son­ra­da a. Ute­ri­na di­ji­tal subst­rac­ti­on ar­te­ri­og­rafi al­tın­da se­lek­tif ola­rak myo­mu bes­le­yen dal­lar po­li­vi­nil al­kol de­ri­ve­si ve­ya je­la­tin sün­ger par­ti­kül­le­ri ara­cı­lı­ğı ile em­bo­li­ze edil­mek­te­dir (Şe­kil 2). Ay­nı iş­lem sağla. ute­ri­na için tek­rar­lan­mak­ta­dır. İş­le­min ge­nel anes­te­zi ge­rek­tir­me­me­si, has­ta­nın ope­ras­yon­dan 6 sa­at son­ra ta­bur­cu edi­le­bil­me­si, ab­do­men açıl­ma­dı­ğı için pel­vik adez­yon­la­ra ne­den ol­ma­ma­sı gi­bi avan­taj­la­rı bu­lun­mak­ta­dır. Ama uzun sü­re­li te­da­vi so­nuç­la­rı he­nüz mev­cut de­ğil­dir.

ADE­NOM­YO­ZİS

En­do­met­ri­al stro­ma ve gland­ların myo­met­ri­umun için­de bu­lun­ma­sı­nı ifa­de eden pa­to­lo­ji bul­gu­su­dur. Et­yo­lo­ji­si bi­lin­me­mek­te­dir. Ge­nel­lik­le 30 yaş üs­tü, mu­lti­par ka­dın­lar­da or­ta­ya çık­mak­ta­dır. Sık­lı­ğı his­te­rek­to­mi ma­ter­yal­le­rin­de %8-40 ara­sın­da de­ğiş­mek­te­dir.

Rahim kası olan myometrium içine endometrial dokunun penetre olması ve büyümesine adenomyosis veya internal endometriozis adı verilir. Bu hastalık eksternal endometriozis adı verilen ve uterus kası dışında yumurtalıklar ve periton üstünde bulunan endometriozis ile bir arada görülebilir.

Adenomyozis, endometrium dokusunun myometrium içlerine uzanmasıdır. Adenomyozis uterusta yaygın (diffuz) ya da fokal olabilir. Bir kitle intibağını veren fokal alan adenomyoma olarak adlandırılır. Cerrahiden sonra yapılan patolojik incelemede myometrium içindeki endometrial dokunun uzantıları uterin kaviteye ulaşırsa adenomyozis akla gelebilir.

Şekil: Adenomyozisin şematik görünümü

Pa­to­lo­ji

Ute­rus du­vann­da ade­nom­yo­zi­se bağ­lı ola­rak da­ha sık­lık­la dif­füz olan ka­lın­laş­ma göz­le­nir. Da­ha çok ute­rus ar­ka du­varın­da sap­tan­mak­ta­dır. Ute­rus ke­sil­di­ği za­man ke­sit yü­ze­yi­nin dı­şa­rı doğ­ru ka­bar­dı­ğı, gra­nü­ler bir gö­rü­nüm ve kü­çük sarı, kah­ve­ren­gi renk­li, kan ve­ya sı­vı içe­ren kis­tik ya­pı­lar ol­du­ğu göz­le­nir. Mik­ros­ko­pik ola­rak en­do­met­ri­al ada­cık­ların myo­met­ri­um içi­ne da­ğıl­dı­ğı gö­rü­lür. En­do­met­ri­al ada­cık­la­rın et­ra­fın­da ge­nel­lik­le myo­met­ri­al hi­pert­ro­fi ve hi­perp­la­zi sap­ta­nır. Ek­to­pik en­do­met­ri­al do­ku nor­mal en­do­met­ri­um gi­bi sik­lik de­ği­şik­lik­ler gös­te­re­bi­lir ama hor­mo­nal uyarıya ya­nıt fark­lı ol­du­ğun­dan do­la­yı ay­nı has­ta­da bi­le ay­rı odak­lar­da fark­lı his­to­lo­jik ya­pı göz­le­ne­bi­lir.

Kli­nik Bul­gu­lar

Ade­nom­yo­zis ol­gu­la­rı­nın %70’i semp­tom ve­rir­ken %30 ol­gu ras­lan­tı­sal ola­rak his­te­rek­to­mi ma­ter­ya­lin­de sap­ta­nır. %50 ol­gu­da hi­per­me­no­re, %30 ol­gu­da gi­de­rek ar­tan dis­me­no­re mev­cut­tur. %20 ol­gu­da her iki semp­tom bir ara­da sap­ta­nır. Hi­per­me­no­re myo­met­ri­al kont­rak­ti­li­te­nin ve ute­ru­sun ve­nöz dö­nü­şü­nün bo­zul­mas­ına, dis­me­no­re ise mest­ru­as­yon sı­ra­sın­da ade­nom­yo­zis odak­la­rı içi­ne ka­na­ma­ya bağ­lan­mak­ta­dır.

Ute­rus pel­vik mu­aye­ne­de nor­mal­den bü­yük, yu­mu­şak ve özel­lik­le pre­menst­ru­el dö­nem­de has­sas ola­rak pal­pe edi­lir.

Ta­nı

Ult­ra­so­nog­ra­fi: Özel­lik­le ute­rus ar­ka du­var­da ka­lın­laş­ma ve kis­tik ya­pı­ların gö­rül­me­si uyarıcı ola­bi­lir.

Şekil: Adenomyozisin USG görünüm

MRI: Ta­nı­da yar­dım­cı ama pa­halı bir yön­tem­dir. 

Gö­rün­tü­le­me yön­tem­le­ri­nin ve la­bo­ra­tu­ar test­le­ri­nin pek bir öne­mi yok­tur. En önem­li ba­sa­mak şüp­he­len­mek­tir.

Myometrium ekseriya düz kaslardan oluşan homojen bir kitle olarak bilinir. Buna rağmen magnetik resonas çalışmaları ile myometriumun subendometrial myometrium (junctional zone) ve outer myometrium olmak üzere iki ayrı zondan meydana geldiği görülür. Junctional zone yapısal ve fonksiyonel olarak dış myometriumdan farklıdır. Gebe olmayan kadınlarda siklus günlerine bağlı olarak myometrial kontraksiyonlar (kasılmalar) ekseriya junctional zon tabakasından köken alır. Magnetik rezonans incelemesinde junctional zonda izlenen düzensiz (irregüler) kalınlaşma diffuz adenomyozis tanısı kriteridir. MR incelemesinde heterojen myometrial ekoda diffuz ya da fokal olarak özellikle uterus ön ya da arka fundusunda junctionel zonu un 1 cm veya daha fazla kaılnlaştığı izlenir. Bu magnetik rezonans görüntüsü, düz kas hiperplazisine sekonder olarak iç myometrial yapının bozulduğunu kanıtlar, fakat bu durum myometrium mukozal invazyonunun delili değildir. Adenomyozis iç myometrial yapı ve fonksiyonun bozulması ve çeşitli durumlara bağlı olarak endometrial elementlerin sekonder infiltrasyonu anlamına gelen bir hastalıktır. Disfonksiyonel uterin kanamalı hastalarda büyük oranda adenomyozis tespit edilirken uterus normalden büyük, konturları düzensiz olarak izlenir.

Ayı­rı­cı ta­nı

Ge­be­lik, myo­ma ute­ri, en­do­met­ri­al kan­ser, en­do­me­ri­al po­lip, en­do­met­ri­ozis, pel­vik kon­jes­yon send­ro­mu (Tay­lor Send­ro­mu).

Te­da­vi

Semp­tom­la­rı kont­rol alt­ına al­mak ama­cıy­la oral kont­ra­sep­tif­ler ve anal­je­zik­ler kul­la­nıl­mak­ta­dır. Ço­ğu has­ta­da bu te­da­vi ye­ter­li so­nuç ver­mez. Özel­lik­le pre­me­no­po­zal do­nem­de­ki has­ta­lar­da me­no­po­za dek za­man ka­zan­mak ama­cıy­la ya­rar­lı ola­bi­lir.

Semptomatik Adenomyozisin Medikal Tedavisi

Orta derecede büyük uterusta, adet sırasında şiddetli pelvik ağrı ve aşırı adet kanaması yoksa tedavi etmek gereksizdir. Şiddetli semptomları olan vakalarda semptomları geçici olarak düzeltebilmek amacıyla GnRH analogları kullanılabilir. Fakat bu ilaçlar overlerin fonksiyonunu durdurarak ateş basması, terleme, kemik erimesi, kolesterol seviyelerinin yükselmesi gibi bir takım menopoz semptomlarının ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu nedenle bu tür ilaçlar altı aydan fazla kullanılmamalıdır. Aşırı adet kanamaları nedeniyle demir eksikliği anemisi gelişen kadınlarda, kan seviyesi normale dönene kadar GnRH ilaçları altı aylık süre boyunca kullanılabilir. Böylece adenomyozise bağlı anemi gelişen kadınlarda kan tranfüzyonuna gerek kalmayarak, transfüzyona bağlı olası komplikasyonlar önlenmiş olur. GnRH analogları bırakıldıktan sonra ağrılı periyotlar geri döner

Esas ve ke­sin olan te­da­vi his­te­rek­to­mi­dir.

EN­DO­MET­Rİ­AL PO­LİP­LER

En­dz­met­ri­um yü­ze­yin­den ute­rin ka­vi­te­ye ve­ya uza­ğa çı­kın­tı gös­te­ren çe­şit­li bü­yük­lük­ler­de tek ve­ya mul­tip­le do­ku kit­le­si için kul­la­nı­lan bir te­rim­dir. Gross ola­rak po­lip­ler yu­var­lak ve­ya si­lin­di­rik şe­kil­de olup en­do­met­ri­al do­ku­ya pe­din­kül­le (in­ce bir sap­la) ve­ya se­sil (ge­niş ta­ban­lı) ola­rak bağ­lı ola­bi­lir. Bo­yu­tları 1-2mm çap­tan bü­tün en­do­met­ri­al ka­vi­te­yi dol­du­ran ve ute­rin ka­vi­te­yi ge­niş­le­ten bü­yük­lük­ler­de ol­mak­ta­dır. Po­lip­le­rin ço­ğun­lu­ğu fun­dal böl­ge­den kö­ken alıp aşa­ğı doğ­ru uza­nım gös­te­rir­ler. En­der ola­rak en­do­met­ri­al po­lip­ler eks­te­rnal ser­vi­kal os’tan dı­şa­rı çı­ka­bi­lir, hat­ta sey­rek ola­rak da va­ji­nal int­r­oi­tus’a ka­dar uza­na­bi­lir­ler. En­do­met­ri­al po­lip­ler çok na­di­ren ma­lign trans­for­mas­yon gös­te­rir. Ya­pı­lan post­mor­tem in­ce­le­me­ler­de %10 ute­rus­ta po­lip tes­pi­ti ya­pıl­mış­tır.

En­do­met­ri­al po­lip­le­rin his­to­ge­ne­zi tam ola­rak açık­la­na­ma­mış­tır. Ba­zal ta­ba­ka ile bir­lik­te menst­rü­el dö­kül­me es­na­sın­da in si­tu ola­rak ka­lan en­do­met­ri­umun ce­vap­sız böl­ge­le­ri po­lip ni­du­su gö­re­vi ya­pa­bi­lir. His­to­lo­jik ola­rak ça­lı­şı­lan çok kü­çük po­lip­ler da­hi olu­şum me­ka­niz­ma­sı ile il­gi­li ka­bul edi­le­bi­lir ipuç­la­rı ver­me­miş­tir. En­do­met­ri­al po­lip­le­rin ge­li­şi­mi üze­ri­ne öst­ro­jen ve pro­ges­te­ron hor­mo­nu­nun et­ki­le­ri bi­lin­me­mek­te­dir. En­do­met­ri­al po­lip­ler ge­nel­lik­le semp­tom­suz­dur­lar. En­do­met­ri­al po­lip­le­ri ute­rus le­iom­yo­ma ve en­do­met­ri­al hi­perp­la­zi ile il­gi­li semp­tom­lar­dan fark­lı ola­rak be­lir­le­mek güç­tür. En­do­met­ri­al po­lip­ler in­ter­menst­rü­el, dü­zen­siz ka­na­ma ve me­no­ra­ji­nin ne­de­ni­dir. Spe­si­fik ol­ma­yan anor­mal ute­rin ka­na­ma­lar kli­nik tab­lo­nun semp­to­ma­tik gös­ter­ge­si­dir. En­do­met­ri­al po­lip­ler ara-sı­ra post­me­no­po­zal ka­na­ma­ya ne­den olur­lar. Sık­lık: En­do­met­ri­al po­lip­ler yay­gın ol­ma­sı­na kar­şın ger­çek sık­lık­la­rı bi­lin­me­mek­te­dir. En­do­met­ri­al po­lip­le­re 12-81 yaş ara­sın­da rast­la­nıl­mak­la bir­lik­te ço­ğun­luk­la 29-59 yaş­la­rın­da­ki ka­dın­lar­da sap­tan­mak­ta­dır.

Şekil: Poliplerin usg /sonohisterografi ile görünümü

RadioGraphics July 1999 vol. 19 no. 4 927-935

RadioGraphics July 2002 vol. 22 no. 4 803-816

AJR August 2001 vol. 177 no. 2 337-342

Şekil: polipde besleyici arterin doppler ile gösterilmesi tanıya yardımcıdır.

Pa­to­lo­ji

En­do­met­ri­al po­lip­ler gros ola­rak düz­gün yü­zey­li kır­mı­zı ve­ya oranj renk­te, ovo­id şe­kil­de ve ka­di­fem­si ya­pı­da­dır. Bü­yük po­lip­ler git­tik­çe in­ce­len pe­di­kü­le sa­hip­tir­ler. Kü­çük po­lip­ler lon­gi­tü­di­nal ola­rak ke­sil­di­ğin­de ge­nel­lik­le dis­tal uç­ta yu­var­lak­la­şan si­lin­di­rik bir si­lu­et gö­rül­mek­te­dir. En­do­met­ri­al po­lip­ler çev­re en­do­met­ri­um ile bir­lik­te ay­nı renk­te­dir. An­cak in­farkt du­ru­mun­da ko­yu kır­mı­zı renk al­mak­ta­dır. En­do­met­ri­al po­lip­ler en­do­met­ri­um­da ol­du­ğu gi­bi menst­rü­el sik­lu­sun fa­zı­na uy­gun ola­rak bü­yük po­lip­le­rin pe­di­kül­le­ri en­do­met­ri­al ka­vi­te apek­si­ne tu­tun­ma eği­li­min­de­dir. An­cak bu­nun is­tis­na­ları ­da sık gö­rül­mek­te­dir. Eğer çok sa­yı­da di­la­te ol­muş glan­dü­ler ya­pı­lar içe­ri­yor­sa po­lip ke­sit­le­ri sün­ge­rim­si bir gö­rü­nü­me sa­hip­tir. Po­li­pin mik­ros­ko­pik pa­te­rni şu ya­pı­ların ka­rı­şı­mın­dan oluş­mak­ta­dır. l.Dens fib­röz do­ku, 2.Bü­yük ve ka­lın du­var­lı vas­kü­ler ka­nal­lar, 3.En­do­met­ri­al epi­tel ile kat­lan­mış de­ği­şik sa­yı ve şe­kil­de­ki gland ben­ze­ri alan­lar­dan olu­şan bu üç kom­po­nen­tin ora­nı ol­duk­ça fark­lı de­ğiş­ken­lik gös­ter­mek­te­dir. Fonk­si­yo­ne bir ute­rus­ta­ki in­takt bir po­lip yü­ze­yi, ka­vi­te için­de­ki en­do­met­ri­uma ben­ze­yen en­do­met­ri­al ta­ba­ka ile ör­tül­müş­tür. Bu dış ta­ba­ka­nın he­men al­tın­da ol­duk­ça yaş­lı gö­rü­nüm­de glan­dü­ler kom­po­nent­ler bu­lun­mak­ta­dır ve bun­lar menst­rü­el dö­kül­me ka­na­ma­sı­na ka­tıl­ma­mak­ta­dır­lar. Yü­ze­yel epi­te­lin sku­ama­töz me­tap­la­zi­si sık­tır. Ba­zal en­do­met­ri­al gland­la­ra kı­yas­la yü­ze­yel epi­tel al­tı alan pro­ges­te­ro­na ce­vap­sız­dır, an­cak pro­ges­te­ro­na ce­vap ola­rak ga­rip şe­kil­ler oluş­tu­ran ve ile­ri de­re­ce­de di­la­te ol­ma eği­li­min­de olu­şum­lar ola­rak de­ğer­len­di­ri­lir­ler. Bu ne­den­le po­lip frag­man­tas­yo­nu en­do­met­ri­al hi­perp­lazi­nin kis­tik form­ları ile ka­rış­tı­rıl­mak­ta­dır. Po­li­pin dis­tal ve­ya bağ­lan­tı kıs­mı be­lir­gin da­mar an­gorj­ma­nı, stro­ma içi­ne ka­na­ma, inf­la­ma­tu­ar hüc­re­ler ve hat­ta yü­zey­de ül­se­ras­yon gös­te­re­bil­mek­te­dir. Ade­no­kar­si­no­ma çok na­dir ­de ol­sa ge­nel­lik­le pe­di­kül­ler­den bi­raz uzak­ta be­nign po­lip­le­rin için­de ge­li­şe­bil­mek­te­dir. Di­ğer ta­raf­tan be­nign po­lip­ler sık­lık­la en­do­met­ri­al kar­si­no­ma ile bir­lik­te gö­rül­mek­te­dir. Bu ne­den­le post­me­no­po­zal ka­na­ma­lar­da ute­rus­tan çı­karı­lan za­rar­sız gö­rü­nüm­de­ki po­lip var­lı­ğı, ka­vi­te için­de baş­ka bir yer­de da­ha cid­di bir lez­yo­nun var­lı­ğı­nı ekar­te et­tir­mez. Ör­gü şek­lin­de bir­bi­ri­ne geç­miş kas hüc­re­si içe­ren po­lip­ler pe­din­kü­le ade­nom­yom ola­rak ad­lan­dı­rıl­mak­ta­dır. Ge­nel­lik­le bun­lar ute­rus ade­nom­yo­zi­si ile bir­lik­te bu­lun­mak­ta­dır. Ay­nı ute­rin ka­vi­te için­de po­lip­ler pe­din­kü­le le­iom­yom ile bir­lik­te bu­lu­na­bil­ir. En­do­met­ri­al hi­perp­la­zi du­rum­ların­da do­ku­nun aşırı bü­yü­me­si mu­ltip­le po­li­po­zis ola­rak ad­lan­dı­rı­lan gros pa­te­rni oluş­tu­rur. Ve bu lez­yon­ların kü­re­ta­jin­da, bol mik­tar­da ma­ter­yel gel­di­ği için ade­no­kar­si­no­ma­yı dü­şün­dü­rür.

Kli­nik Bul­gu­lar

Semp­tom ve Bul­gu­lar. Ute­ru­sun nor­mal bo­yut­lar­da ol­du­ğu ve dü­zen­li ola­rak tek­rar­la­yan me­no­ra­ji öy­kü­sü en­do­met­ri­al po­lip ola­sı­lı­ğını dü­şün­dü­rür. Tah­mi­nen, sant­ral vas­kü­ler kom­po­nent­ler içe­ren bü­yük po­lip­ler menst­ru­as­yon ka­na­ma­sı­na ka­tıl­mak­ta ve kan kay­bı­nın bü­yük bö­lü­mü­nü oluş­tur­mak­ta­dır. Po­lip­ler pre­menst­rü­el ve post­menst­rü­el mi­nör ka­na­ma­la­rın ne­de­ni ola­bi­lir. Çün­kü po­li­pin en­do­met­ri­al ka­vi­te­ye bağ­lan­tı ucu ilk de­je­ne­ras­yo­na uğ­ra­yan ve en son ye­ni epi­tel­le kap­la­nan böl­ge­dir. Bu açık­la­ma ol­duk­ça spe­kü­la­tif ol­ma­sı­na rağ­men, doğ­ru gi­bi gö­rül­mek­te­dir. Çün­kü bir ve­ya da­ha çok sa­yı­da po­li­pin çı­ka­rıl­ma­sı ile adet ka­na­ma­sı mik­ta­rı ve sü­re­si de azal­mak­ta­dır.

Şekil : Tamoksifenle ilişkili polip

Radiology September 2001 vol. 220 no. 3 765-773

Ta­nı

En­do­met­ri­al ör­nek­le­me: En­do­met­ri­al po­lip, hi­perp­la­zi ve kar­si­no­ma ris­ki al­tın­da­ki anor­mal ka­na­ma­lı ka­dın­la­rın de­ğer­len­di­ril­me­si için uy­gu­lan­ma­lı­dır. Geç­miş­te anor­mal ka­na­ma­la­rı tet­kik amaç­lı yay­gın ola­rak kul­la­nı­lan anor­mal ka­na­ma­la­rı tet­kik amaç­lı kul­la­nı­lan di­la­tas­yon-kü­re­taj (D&C) tek­ni­ği, ye­ri­ni en­do­met­ri­al bi­yop­si­ye bı­rak­mış­tır. En­do­met­ri­al po­lip­le­rin ta­nı­sı, ge­nel­lik­le ute­rin kü­re­taj­lar ve his­te­rek­to­mi sı­ra­sın­da rast­lan­tı­sal ola­rak be­lir­len­di­ği gi­bi his­te­ros­ko­pi ile gö­rü­le­rek ko­nul­mak­ta­dır.

Şekil: Endometrial polip,  mikroskobik görünüm

Özel İn­ce­le­me­ler. His­te­ros­ko­pik in­ce­le­me­de int­ra­ute­rin po­lip­ler çok net iz­len­mek­te­dir. Ta­nı için en­do­met­ri­al bi­yop­si­ler ye­ter­siz­dir. Çün­kü mo­bil po­lip­ler çok ko­lay ka­çı­rıl­mak­ta­dır.

Ayırıcı tanı

Endometrial kalınlık artışı yapan diğer sebeplerden ayırt edilmelidir.

Şekil.Endometrial Kalınlık Artışı olan Postmenopozal Kadına Yaklaşım

January 2000 Radiology, 214, 29-38.

Te­da­vi

Kü­re­taj. En­do­met­ri­al po­lip­ler ute­rin kü­ret ve gras­ping for­seps ile çıkarılabilmektedir. Çok bü­yük po­lip­ler ise ta­ban­ların­dan ma­kas ile ay­rıl­ma­lı­dır. En­do­met­ri­al po­lip­ler ge­nel­lik­le, ne­de­ni bi­lin­me­yen en­do­met­ri­al ka­na­ma­la­ra ta­nı koy­mak ve te­da­vi et­mek ama­cı ile ya­pı­lan en­do­met­ri­al kü­re­taj es­na­sın­da tes­bit edilip çı­ka­rıl­maktadır. Bu şe­kil­de gö­rü­len po­lip­ler ay­rı bir spes­men ha­lin­de pa­to­lo­ji­ye gön­de­ril­me­li­dir. Çün­kü bu fokal do­ku ör­ne­ği­nin en önem­li kıs­mı ola­bi­lir. Kü­re­taj es­na­sın­da po­lip var­lı­ğını göz­den ka­çır­ma­mak için kü­re­taj­dan ön­ce en­do­met­ri­al ka­vi­te gras­ping for­seps ile eksp­lo­re edil­me­li­dir. Bü­tün bu ön­lem­le­re rağ­men ute­rin ka­vi­te için­de in­takt po­lip ka­la­bil­mek­te­dir.Bun­lar per­sis­tan me­no­ra­ji ne­de­ni ile ya­pı­lan his­te­rek­to­mi­den son­ra tes­pit edil­mek­te­dir.

His­te­ros­ko­pi. Yu­ka­rı­da açık­la­nan prob­lem­le­ri eli­mi­ne et­miş­tir. Post­me­no­po­zal ka­dın­lar­da ani­den baş­la­yan ka­na­ma ve ge­nel­lik­le bu­na eş­lik eden kramp tar­zın­da ab­do­mi­nal ağrı bü­yük bir po­li­pin pe­di­kül in­fark­tı­na ve­ya kop­ma­sı­na bağ­lı ola­rak or­ta­ya çı­kan sant­ral ar­ter eroz­yo­nu­na bağ­lı ola­bi­lir. Bu tip ka­na­ma­lar­da ka­na­ma­nın sü­re­si sı­nır­lı­dır ve ha­ya­ti teh­li­ke­si yok­tur. Eks­ternal ser­vi­kal os’dan dı­şa­rı çık­mış olan po­lip­le­re ko­lay­ca ta­nı ko­nu­la­bil­mek­te­dir. Eğer po­li­pin orji­ni tam ola­rak tes­bit edi­le­me­miş ve ser­vik­se ulaş­ma­mış ise lez­yon ame­li­yat­ha­ne­de ve anes­te­zi al­tın­da his­te­ros­ko­pik po­li­pek­to­mi ile çı­ka­rıl­ma­lı­dır. Çün­kü ser­viks di­la­te edi­le­bi­lir ve sa­pın­dan tu­tu­la­rak ute­rin ka­vi­te­ye olan bağ­lan­tı ye­ri bu­lu­na­bi­lir. Ay­nı se­ans­ta di­ğer po­lip­le­ri de al­mak ve ka­na­ma var­sa ne­de­ni­ni araş­tır­mak ama­cı ile kü­re­taj da ya­pıl­ma­lı­dır.

His­te­rek­to­mi. Be­nign po­lip­ler için ba­sit bir ek­siz­yon ye­ter­li­dir. Eğer kar­si­no­ma in si­tu alan­la­rı var­sa ve­ya ade­no­kar­si­no­ma tes­bit edil­miş­se ve­ya pre­me­no­po­zal has­ta­lar­da eğer po­lip alın­dık­tan son­ra ka­na­ma de­vam edi­yor­sa his­te­rek­to­mi ya­pıl­ma­lı­dır. Prog­noz: Gö­rü­nüş mü­kem­mel bi­le ol­sa po­lip­ler tek­rar­la­ya­bi­lir